Диссертациялық ЖҰмыс тақырыбы: «Қысқа мерзімді активтердің есебі мен аудиті» «6М050800 -есеп және аудит»

«Тұран – Астана» университеті

АСТАНА 2015

МАЗМҰНЫ

	КІРІСПЕ	3
1	ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ	6
1.1	Активтер түсінігі, түрлері және жіктелуі	6
1.2	ХҚЕС-на сәйкес қысқа мерзімді активтердің таңылуы мен бағалануы	9
1.3	«Интесис» ЖШС-тің технико-экономикалық сипаттамасы және оның негізгі көрсеткіштерін талдау	16
2	ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙДАҒЫ ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ	24
2.1	«Интесис» ЖШС-тің ақша қаражаттар есебін ұйымдастыруы	24
2.2	«Интесис» ЖШС-тің дебиторлық берешектер есебі	29
2.3	«Интесис» ЖШС-тің тауарлы-материалдық қорлар есебі	39
3	ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР АУДИТІ	44
3.1	Қысқа мерзімді активтер аудитінің маңызы, мақсаты және жүргізу кезеңдері	44
3.2	Қысқа мерзімді активтердің ішкі бақылауы және оған баға беру	55
3.3	Қысқа мерзімді активтер аудитінде талдамалық процедураларды қолдану	59
	ҚОРЫТЫНДЫ	69
	ПАЙДАЛАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ	74
	ҚОСЫМШАЛАР

КІРІСПЕ

• 
  «Интесис» ЖШС-тің құрылымы, атқаратын қызметімен танысу;
  
• 
  2007-2008 жж. аралығындағы негізгі экономикалық көрсеткіштерін зертеп талдау;
  
• 
  Активтерге түсініктеме беріп, оның топтастыруын қарастыру;
  
• 
  Нақты іс-тәжірибеде қысқа мерзімді активтер есебін ұйымдастыруын ашып көрсету және бухгалтерлік шоттарда жазбаларын көрсету;
  
• 
  Қысқа мерзімді активтер бойынша аудиторлық тексерудің негізгі кезеңдерін қарастыру;
  
• 
  Аудиторлық тексеруде аналитикалық процедураларын қолдануын көрсету;
  
• 
  Диссертациялық жұмыс бойынша корытынды беру.
  

1 ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР ТҮСІНІГІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЕСЕБІН

1.1 Активтер түсінігі, түрлері және жіктелуі

Шаруашылық қызметтін жүзеге асыру үшін субектіге активтер қажет. Жалпы актив деп құндылық бағалауы бар субъектінің мүлкі, мүліктік және мүліктік емес игіліктері мен құқықтары танылады. Активте іске асатын келешек экономикалық пайда бұл – субъектінің ақша құралдарының артуына потенциалдық, тікелей немесе жанама үлесі.

• 
  Ақша қаражаттары мен олардың эквиваленттері.
  
• 
  Дебиторлық берешектер;
  
• 
  Тауарлы-материалдық қорлар;
  
• 
  Қысқа мерзімді қаржылық инвестиция.
  

1. 
   Жалпыға бірдей айырбасталу формасы
   
2. 
   Айырбас құнының дербес формасы
   
3. 
   Еңбек өлшемінің заттай формасы
   

• 
  Өндіріс процесінде немесе жұмыстар орындағанда және қызмет көрсетілгенде пайдалануға арналған шикізат, материалдар, жартылай фабрикаттар және құрастырмалы бұйымдар, отын, ыдыс материалдары, қосалқы бөлшектер, өндірістік және шаруашылық инвентарьдың өзге де материалдары (Материалдар шоттары);
  
• 
  Аяқталмаған өндіріс. Оның өзіндік құнына тек шикізат шығындары ғана емес, сонымен бірге еңбек шығындары және жанама үстеме шығыстар да кіреді (Негізгі және Көмекші өндіріс, Меншікті өндірістің жартылай фабрикаттары шоттары);
  
• 
  Дайын өнім және шаруашылық субъектісінің қалыпты қызметі барысында сатуға арналған тауарлар (Дайын өнім және Тауар шоттары).
  

“Стандарт” ағылшын тілінен аударғанда ереже, үлгі деген мағынаны білдіреді. Бухгалтерлік есепке сәйкес, стандарт – бұл есепті жүргізу ережелерінің құжатталған жиыны. Осы ережелердің әрқайсысы бухгалтерлік есеп жүйесінде көрініс табатын шаруашылық саласындағы әрқилы фактілердің терминологиясын, әдістерін, тәсілдерін анықтайды, жүргізілген бухгалтерлік операциялардың мәнін, мағынасын ашады.

• 
  Еуропалық экономикалық бірлестік (ЕЭБ);
  
• 
  Еуропалық бухгалтер-эксперттер федерациясы (ҒЕЕ);
  
• 
  Бухгалтерлік есеп бойынша Африкалық кеңес (ААС);
  
• 
  Америкалық бухгалтерлер ассоциациясы (ГАА);
  
• 
  Азия және Тынық мұхит елдерінің бухгалтерлер федерациясы (САRА);
  
• 
  АСЕАН Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінің бухгалтерлер федерациясы (ҒА);
  
• 
  Оңтүстік-Азиат бухгалтерлер федерациясы (SAFA);
  
• 
  Солтүстік бухгалтерлер федерациясы (НҒА) және т.б.жатады.
  

• 
  Қаржылық есеп берудің халықаралық стандарттары бойынша Комитет (IASC);
  
• 
  Бухгалтерлердің халықаралық федерациясы (IFAC);
  
• 
  Біріккен Ұлттар Ұйымы (ООН);
  
• 
  БҰҰ халықаралық бухгалтерлік стандарттар бойынша Үкіметаралық эксперттер жұмыс тобы (ISAR);
  
• 
  БҰҰ трансұлттық корпорациясы бойынша комиссия (UNCTC);
  
• 
  Экономикалық қарым-қатынас және дамыту ұйымдары (ОЕСД), т.б.
  

• 
  қалыпты қызмет жағдайында сатуға алдын-ала дайындау;
  
• 
  немесе өндіріс процесіндегі, сондай сатуға;
  
• 
  шикізат немесе материал формасында өндіріс процесінде қолдануға дайындық немесе қызмет көрсету алдында.
  

1. 
   Сақтаудағы шығындар, егерде олар өндіріс процесіне қатысып болмай келесі этапта қолданылатын болса.
   
2. 
   Әкімшілік үстеме шығындары, қорлардың нақты орналасуы және жағдайымен қатысы жоқ.
   
3. 
   Сатудағы шығындар.
   

1.3 «Интесис» ЖШС-тің технико-экономикалық сипаттамасы және оның

«Интесис» жауапкерлігі шектеулі серіктестігінің – қызметі (одан әрі-серіктестік) Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексі, «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 22 сәуірдегі заңымен және 1997 жылы 19 маусымдағы Қазақстан Республикасының /шағын кәсіпкерлікке мемлекеттік қолдау көрсету туралы/ заңдарымен реттеледі. Серіктестік қызметкерлерінің орта жылдық саны 50 адамнан көп емес шағын кәсіпкерліктің субъектісі болып табылады. Активтерінің жалпы құны орта есеппен айлық есептік көрсеткішінің 60000 – есесінде болжанады.

• 
  ақпараттық технология саласындағы қызмет;
  
• 
  жергілікті линиялардың жүйесін қолданумен байланысты емес телекоммуникация қызметі;
  
• 
  күрделі бағытталган ақпараттық, ақпараттық есептегіш жүйелерді жобалау, құру, дамыту және қолдану технологиялық процестерді және өндірісті басқару;
  
• 
  компьютерлік техниканың электрондық құрылымының әр түрлі түрлерін және оргтехниканы өндіру, жинау, техникалық қызмет көрсету және жөндеу;
  
• 
  өнімдерді өндіру және алу үшін жаңа технология және инвестицияларды енгізу;
  
• 
  консалтингтік, ғылыми-зерттеулік тәжірибелі конструкторлық жұмыстарды, өнеркәсіптік және өндірістік әр түрлі салаларында маркетингті жүргізу;
  
• 
  сауда-делдалдық қызмет;
  
• 
  Қазақстан Республикасының заңнамаларына қайшы келмейтін басқа қызмет түрлері.
  

• 
  серіктестік атынан сенім қағазсыз әрекет етеді;
  
• 
  серіктестікті ұсыну құқына сенімхат, оның ішінде қайта сенім білдіру құқына сенімхат береді;
  
• 
  серіктестік қызметкерлеріне қатысты оларды қызметке тағайындайды, оларды ауыстыру және босату туралы бұйрықтар шығарады, еңбек ақы жүйесін анықтайды, лауазымдық жалақылар мен дербес үстемеақы мөлшерін белгілейді, марапаттау мәселелерін шешеді, ынталандыру шараларын қабылдайды және тәртіптік жазаға тартады;
  
• 
  Осы жарғыға немесе ҚР 22.04.1998 ж. «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілігі бар серіктестіктер туралы» Заңына, қатысушы немесе бақылау органыдар құзырына енбеген басқа өкілеттіктерді жүзеге асырады;
  
• 
  Директор қызметі мен шешім қабылдау қабылдау тәртібі осы Жарғымен; сонымен қатар қатысушымен қабылданған ережелер және басқа құжаттармен анықталады.
  

• 
  ҚР 22.04.1998 ж. «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкер-шілігі бар серіктестіктер туралы» Заңы және осы Жарғыда қарастырылған тәртіпте серіктестіктің басқару істеріне қатысуға;
  
• 
  Серіктестік қызметі туралы ақпарат алуға және оның бухгалтерлік және басқа құжаттарымен өзінің тиісті шешімдерін жазбаша түрде серіктестіктің Атқарушы органына берген сәтіндегі екі күн ішінде танысуға;
  
• 
  ҚР 22.04.1998 ж. «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкер-шілігі бар серіктестіктер туралы» Заңына, сетіктестіктің құрылтай құжаттарына сәйкес сетіктестік қызметінен кіріс алуға;
  
• 
  Серіктестік таратылған жағдайда несиешілермен есеп айырысқаннан кейін қалған мүлік бөлігінің құнын алуға;
  
• 
  ҚР 22.04.1998 ж. «Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкер-шілігі бар сетіктестік туралы» Заңында қарастырылған тәртіпте өз үлесін өндіріп алу жолымен серіктестікке қатысуын тоқтатуға;
  

• 
  Құрылтай құжаттарының талаптарын сақтауға;
  
• 
  Құрылтай құжаттарында қарастырылған тәртіпте, мөлшерде және мерзімде сетіктестіктің жарғылық капиталына салым негізуге;
  
• 
  Серіктестікте коммерциялық құпия деп жарияланған мәліметтерді таратпауға.
  

• 
  Қазақстан Республикасы заңнамасындағы өзгерістер;
  
• 
  Қазақстан Республикасындағы бухгалтерлік есепті нормативтік реттеу жүйесіндегі өзгерістер;
  
• 
  Заңды тұлғаның қайта ұйымдалуы (бірігуі, бөлінуі, қосылуы);
  
• 
  Меншік иелерінің ауысуы;
  
• 
  Шаруашылық операцияларын, активтерді, меншікті капиталды, міндеттемелерді, қызмет нәтижелерін, көрсетудің қандай да бір басқа тәсілін қолдану қажеттілігі жағдайында орын алуы мүмкін.
  

1 кесте – «Интесис» ЖШС-тің 2013-2014 жж. қаржылық-шаруашылық қызметінің негізгі көрсеткіштері

1-кестеде «Интесис» ЖШС-тің негізгі қаржылық-шаруашылық көрсеткіштері келтірілген. Зерттеу барысында мыналар анықталған:

1. 
   оның құрамы мен құрылымын зерттеу;
   

2 кесте – Капиталдың құралу көздерінің құрылымын және динамикасын талдау

2-кесте бойынша кәсіпорынның пассивтерінің жалпы сомасы есептік жылдың соныңда +104592,5 мың теңгеге өскен. Бұл жағдай займдық құралдардың +109673,6 мың теңгеге жоғарылауынан болып отыр.

2 ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙДАҒЫ ҚЫСҚА МЕРЗІМДІ АКТИВТЕР ЕСЕБІН ҰЙЫМДАСТЫРУ

2.1 «Интесис» ЖШС-тің ақша қаражаттар есебін ұйымдастыруы

Өндірістік қызмет барысында ұйымдар өнімді өткізумен, жабдықтаушылардан материалдардың келіп түсуімен, қаржылық міндеттемелерінің орындалуы және тағы басқаларымен байланысты әр түрлі қарым-қатынасқа түседі. Осыған байланысты ақшалай есеп айырысулар не нақты ақшасыз есеп айырысу түрінде, не қолма-қол ақша айналымы түрінде жүргізіледі. Ақшалай есеп айырысу жүйесінің дұрыс және тиімді ұйымдастырылуы кәсіпорын қызметі барысында үлкен рөл атқарады.

1. 
   Саудадан немесе басқа да операциялардан түскен түсімді банкінің қабылданғанын дәлелдейтін құжат.
   
2. 
   Почта бөлімінің ақшаны қабылдағаны жайлы квитанциясы.
   
3. 
   Басқа кәсіпорындардан олардың ақша аударғаны жайлы берген визасы.
   

3 кесте – Ақша қаражаттарының есебі (ақпан айы 2014 ж.)

Шаруашылық субъектілері 1060-“Аккредитивтердегі ақшалай қаржылар” – деп аталатын шотта жабдықтаушы және басқа да кәсіпорындар мен ұйымдардың, фирмалардың аттарына ашылған аккредитивтегі ақша қаражаттарын есептейді. Негізінен есеп айырысудың бұл түрі басқа қаладағы жабдықтаушылармен қолма-қол ақшасыз есеп айырысу үшін қолданылады.

2.2 «Интесис» ЖШС-тің дебиторлық берешектер есебі

Қарыз алушы, дебитор (латын сөзінен debitum - борыш, міндет) екі немесе одан да көп тұлғалар арасындағы меншіктік байланыстағы азаматтық-құқықтық міндеттеменің бір жағы.

• 
  алынуға тиісті борыштар (сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің борыштары);
  
• 
  алынған векселдер;
  
• 
  кәсіпорынның есеп беруге тиісті тұлғаларының борыштары;
  
• 
  ағымдағы активтерді сатып алу үшін төленген аванстық төлемдері;
  
• 
  негізгі шаруашылық серіктестік және оның еншілес серіктестіктері арасындағы операциялар нәтижесінде пайда болған дебиторлық борыштар;
  
• 
  басқадай дебиторлық борыштар. [9 ]
  

• 
  ұзақ мерзімді;
  
• 
  қысқа мерзімді (ағымдағы).
  

Қысқа мерзімді дебиторлық борыштар

1-Сызба. Ағымдағы дебиторлық борыштың түрлері

Қысқа мерзімді қарыздар – ұйымның бір жылға дейінгі қарызы, ал бір жылдан жоғары – ұзақ мерзімді қарыздар болып саналады.

• 
  ҚР Білім және ғылым министрлігі;
  
• 
  ҚР денсаулық сақтау министрлігі;
  
• 
  ҚР информатизация мен байланыс агенттігі;
  
• 
  ҚР Президент жұмысының басқармасы;
  
• 
  ҚР Бас прокуратурадағы МТБ;
  
• 
  «Зерде» АҚ;
  
• 
  «ҚР Ұлттық ақпараттық технологиялар» АҚ;
  
• 
  ҚР мәдениет және ақпарат министрлігі;
  
• 
  ҚР энергетика және минералды ресурстар министрлігі;
  
• 
  ҚР Ұлттық Банктің Қоры және т.б.
  

• 
  «Софт-Инженер» ЖШС;
  
• 
  «Табыс МК» ЖШС;
  
• 
  «Белый ветер» ЖШС;
  
• 
  «Технодом Компьютерс» ЖШС;
  
• 
  «Казах-Софт» ЖШС;
  
• 
  «Техмаркет» ЖШС;
  
• 
  «Монт Дистрибюция» ЖШС және т.б.
  

4 кесте – Сатып алушылар мен тапсырыс берушілер бойынша корреспонденция

Жоғарыдағы екі жақты жазудан көріп отырғанымыздай, кәсіпорындар мен ұйымдардың сатқан (тиеп жіберген) тауарлары, атқарған жұмыстары мен көрсеткен қызметтеріне байланысты қосылған құн салығы есептелгенде «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі» шоты дебеттелініп, «Қосылған құн салығы» шоты кредиттелінеді. Ал сатылған материалдық емес активтер, негізгі құралдар, бағалы қағаздар бойынша дебиторлық берешектіңалар ақпа-ывй-пайдаланады. ¥ пайда болуына «Сатып алушылар мен тапсырысшылардың қысқа мерзімді дебиторлық берешегі», «Алынған вексельдер», «Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өзге де берешегі» деп аталатын шоттардың тиістілері дебеттелініп, оған сәйкес «Материалдық емес активтердің есептен шығарылуынан алынатын кіріс», «Негізгі құралдарың есептен шығарылуынан алынатын кіріс» және «Бағалы қағаздардың есептен шығарылуынан алына­тын кіріс» деп аталатын шоттардың тиістілері кредиттелінеді. [21]

5 кесте – Алынған вексельдер бойынша операциялардың бухгалтерлік шоттарда бейнеленуі

5-кестеде жалпы алынған вексельдер бойынша операциялары көрсетілген. «Интесис» ЖШС-те вексельдер қолданбаған, осыған орай оларда оның есебі ұйымдастырылмаған.

2.3 «Интесис» ЖШС-тің тауарлы-материалдық қорлар есебі

Өндіріс процесінде еңбек құралдарымен қатар өндірістік босалқы қорлары еңбек заттары ретінде қатысады. Еңбек құралдарынан айырмашылығы еңбек заттары өндіріс процесіне бір-ақ рет қатысады және олардың құны өндірілетін өнімнің материалдық негізін құрай отырып, өнімнің өзіндік құнын құрайды.

1. 
   Дайындалған, келіп түскен, босатылған материалдарды уақытында есептеп, кіріске алу немесе есептен шығару.
   
2. 
   Материалдардың қоймада және тасымалдау кезінде түгел сақталуын бақылау.
   
3. 
   Материалдық қорлар қалдығының белгіленген мөлшерде артып немесе төмендеп кетпеуін бақылау.
   
4. 
   Материалдарды өндірісте пайдаланған кезде олардың техникалық жолмен анықталған нормасын және тұтыну мөлшерінің қорын анықтау.
   
5. 
   Материалдардың өндірісте ұтымды пайдаланылуын бақылау.
   
6. 
   Дайындалған материалдардың өзіндік құнын анықтап және олардың жоспарлы есептеу бағасынан айырмашылығын тауып пайдаланылған материалдар құнын әр объектінің шығынына қосу.
   

• 
  Өткізу шығыстары;
  
• 
  Әкімшілік шығыстар;
  
• 
  Өзге де операциялық шығыстар.
  

• 
  Ерекшеліктеріне қарай сәйкестендіру әдісі
  
• 
  Орташа құн әдісі.
  
• 
  ФИФО әдісі
  

6 кесте – Тауарлы-материалдық құндылықтар есебі

Айдың соңында серіктестік бухгалтериясында тауарлы-материалдық құндылықтар бойынша «Айналым сальдолық тізімдеме» толтырады. Бұл тізімдемеде ай басындағы әрбір қорлар түрлері бойынша жекелеген қалдық, ай ішіндегі кіріс және шығыс айналымдары, ай соңындағы қалдық көрсетіледі (тіркемеде).

3.1 Қысқа мерзімді активтер аудитінің маңызы, мақсаты және жүргізу

Аудитор латынның «audio» деген сөзінен шыққан, яғни ол «тыңдап тұр» деген мағынаны білдіреді. Орта ғасырдың соңғы жылдарына дейін барлық елде әрбір танитын және жаза алатын адамдар өте аз болғандықтан, аудитор деп лауазымды қызметкерлердің қорытынды есебін тыңдауға тиісті қызметкерлерді атайды. Мысалы, АҚШ-та оларды қоғам бухгалтері, Англияда – ревизор, Францияда – бухгалтер-эксперт немесе счеттар комиссары, Германияда – шаруашылық басқарушысы және т.б. деп атайды. Дамыған елдерде ерте кезден бастап аудит жұмысын шаруашылық субъектілеріне қызмет көрсету деп атап кеткен. Оған себеп, кәсіпкер өз субъектісі туралы аудиторлық қорытынды алу үшін келісім-шарт талабына сәйкес тексеру жасап, аудиторлық қорытынды береді. Аудитор өз кезегінде әр түрлі қызмет көрсетеді. Мысалы, бухгалтерлік есеп жұмысын ұйымдастыру туралы, салық мекемесімен еңбек ақы тәсілдері туралы, банк опеарцияларын жүргізу туралы тұжырымдамаға кеңес, т.б. әр түрлі қызмет көрсете алады. [12]

1. 
   “Үлкен төрттіктің” аудиторлық фирмалары;
   
2. 
   бірнеше жетекші ұлттық аудиторлық фирмалар;
   
3. 
   ұсақ ұлттық аудиторлық фирмалар;
   
4. 
   жеке кәсіпкерлер.
   

7 кесте – «Интесис» ЖШС-те аудиторлық тексерістің жалпы жоспары

• 
  Аудиторлық ассистент топтары үшін нұсқаулар тізімі;
  

• 
  Аудиторлық топ жұмысының сапасын бақылау құралы;
  

• 
  баланстың көрсеткіштерін Бас кітаптағы, есеп регистрларындағы және машина жазбалардағы мәліметтерімен салыстырып тексереді;
  
• 
  аналитикалық және синтетикалық есептердің дұрыс жүргізілгендігін тексереді;
  
• 
  субъектідегі дебиторлық берешектердің жағдайын олармен есеп айырысуларды түгендеу жүргізу жолымен тексереді;
  
• 
  күдікті қарыздар резервтерінің құрылу тәртіптерін және олардың дұрыс қолданылуын тексереді;
  
• 
  сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысуларды, вексельмен төлеу операцияларының дұрыс жүзеге асырылады;
  
• 
  еншілес (тәуелді) серіктестіктердің, бірлесіп бақыланатын заңды тұлғалардың дебиторлық берешектер бойынша есеп айырысу операцияларының бухгалтерлік есеп шоттарында дұрыс көрсетілгендігін тексеруді;
  
• 
  шағым-талап ету тәртіптерінің уақтылы сақталып, олардың қозғалысын бақылаудың дұрыс ұйымдастырылғандығын тексеруді;
  
• 
  дебиторлық берешек бойынша алынған материалдарды талдап, есеп айырысуды ретке келтіру және дебиторлық берешекті төмендетуге байланысты ұсыныстар жасауды.
  

1. 
   Тауарлы-материалдық қорлардың баланстағы көрсеткіштерінің дұрыстығын тексеру.
   
2. 
   Қоймадағы есеп пен кәсіпорын соңғы есепті кезеңге тауарлы- материалдық қорлармен толық қамтамасыз етілгендігін тексеру.
   
3. 
   Тауарлы-материалдық қорлардың нақты бары мен сақталуын тексеру.
   
4. 
   Тауарлы-материалдық қорлардың қозғалысы бойынша толтырылған алғашқы құжаттардың дұрыстығын тексеру.
   
5. 
   Құндылықтардың толық және уақытында келіп түскендігін және сол кезде толтырылған бухгалтерлік жазбалардың дұрыстығын тексеру.
   
6. 
   Өндіріске дайын өнім өндіру үшін жіберілген материалдардың негізділігін тексеру және олардың бухгалтерлік есеп шоттарындағы көрсеткіштерінің дұрыстығын тексеру.
   
7. 
   Тауарлы-материалдық қорлардың бағалау әдістерін анықтау.
   
8. 
   Материалдық құндылықтарды басқа кәсіпорындарға қайта өңдеуге жіберілген кезде толтырылған құжаттардың дұрыстығын тексеру.
   
9. 
   Өзге кәсіпорындарға өңдеу және қайта өңдеу үшін материалдық құндылықтардың жіберілуіне байланысты операциялар бойынша бухгалтерлік жазбалар мен құжаттардың дұрыс толтырылуын тексеру.
   
10. 
    Тауарлы-материалдық құндылықтардың инвентаризациясын өз уақытын-да және дұрыс жүргізілуін тексеру.
    

8. 
   кесте – «Интесис» ЖШС-тің қысқа мерзімді активтер аудитіне бағдарлама
   

Аудит экономика мәліметі жүйесіне негізделген. Ол сонымен қатар басқарушылық шешімге негіз болады. Өз кезегінде, мәлімет ағымын тиімді ұйымдастыру үшін белгілі принциптерді анықтау кажет. Ол принциптер: мәлімет қажеттілігін анықтау, оны тиімді түрде қажетіне сай етіп дайындау; өндіріс барысын нақты; дұрыс көрсету; бөліну, тұтыну және сату барысының мәліметін анықтау; еңбек, қаржы, материалдар ресурсының есебі; әр түрлі есептеуші құрылымдардан анықталатын мөліметтердің бірдей болуы; оперативтік мәлімет ЭВМ қолдануда жан-жақты талдау жасауға ыңғайланған; мәліметті жоспар жасауға және басқару барысында қолдану принципі.

3.2 Қысқа мерзімді активтердің ішкі бақылауы және оған баға беру

Кәсіпорынның сәтті қызмет атқаруы, табыстылығын арттыру, оның активтерін сақтау және көбейту үшін басқарудың тәртіпке келтірілген механизмінің негізгі элементі – күнделікті ішкі шаруашылық бақылау қажет.

• 
  қаржылық есеп берудің дұрыстығы;
  
• 
  тиісті заңдармен нормативтік актілерді сақтау;
  
• 
  операциялардың тиімділігін мен орындылығы бойынша міндеттерге жетуге қатысты ақылды сенімділік беру мақсатында құрастырылған.
  

• 
  іріктемені жоспарлау;
  

• 
  тестілеу үшін іріктелетін объектілер;
  

• 
  объектілерді тексеру;
  
• 
  тестінің нәтижелерін бағалау.
  

• 
  бухгалтерлік есеп жүйесі
  
• 
  бақылау ортасы
  
• 
  бақылау құралдары
  

• 
  экономикалық субъектіні басқару стилі;
  
• 
  экономикалық субъектінің ұйымдық құрылымы;
  
• 
  қызметтік міндеттер мен өкілеттіктерді бөлу;
  
• 
  бақылаушы қызмет және ішкі аудит;
  
• 
  кадрлық саясат.
  

• 
  мүлікті түгендеу және бухгалтерлік есеп стандарттарына сәйкес шаруашылық субъектілерінің міндеттемелері;
  
• 
  басшы мен бас бухгалтердің немесе басқа өкілетті адамдардың құжаттарындағы өкім шығарушы қолдары;
  
• 
  бухгалтерлік құжаттарды қарама-қарсы тексеру;
  
• 
  есеп айырысуларды ішкі және сыртқы салыстырулар;
  
• 
  құжат айналымын ұйымдастыру;
  
• 
  сыртқы көздерден алынған ақпаратты бақылау мақсаттарына пайдалану;
  
• 
  субъектінің қаржы-шаруашылық қызметінің көрсеткіштерін талдау.
  

9 кесте – Қысқа мерзімді активтердің аудиті бойынша ішкі бақылау құралдарының тиімділігін сипаттаушы тест сұрақтары

3.3 Қысқа мерзімді активтер аудитінде талдамалық процедураларды

Қысқа мерзімді активтер бойынша аудиторлық тексеріс барысында аудитор аудиторлық дәлелдемелер жинайды.

• 
  түгендеуге қатысу немесе бақылау;
  
• 
  шаруашылық немесе бухгалтерлік операциялардың орындалуын бақылау;
  
• 
  ауызша сұрақ;
  
• 
  жазбаша дәлелдеулер алу;
  
• 
  клиенттің үшінші жақтан алған құжаттарын тексеру;
  
• 
  клиент-кәсіпорынның дайындаған құжаттарын тексеру;
  
• 
  арифметикалық есептеулерді тексеру;
  
• 
  талдау.
  

5. 
   Аналитикалық жұмыстар.
   

10 кесте – Қысқа мерзімді активтер құрамы мен құрылымы

2 сурет – 2013 жылғы кәсіпорынның қысқа мерзімді активтер құрамы мен құрылымы, %

3 сурет – 2014 жылғы кәсіпорынның қысқа мерзімді активтер құрамы мен құрылымы, %

4 сурет – 2013-2014 жылдардағы кәсіпорынның қысқа мерзімді активтер көрсеткіштері, %

11 кесте – «Интесис» ЖШС-тің ақша қаражаттарының қозғалысы

Мұнда: дебиторлық қарыздың айналымдылық коэффициенті;

12 кесте – Дебиторлық борыштың 2013-2014 жж. айналымдылық көрсеткіштерін талдау

Дебиторлық қарыздың кезеңдегі орташа шамасы есептік 2014 жылы былтырғы жылмен салыстырғанда бір шама көбейген. 2013 жылы ол 24297,1 мың теңге болса, есептік жылы 52011,3 мың теңгеге дейін өскен. Немесе ауытқуы +27714,2 мың теңге болып отыр.

1. 
   материалдық ресурстарды пайдалану тиімділігін бағалау;
   
2. 
   материалдық шығындар шамасына материалдық ресурстарды пайдалану тиімділігінің әсерін бағалау;
   
3. 
   кәсіпорынның материалдық ресурстармен қамтамасыз етілуін талдау;
   
4. 
   материалдық-техникалық ресурстардың жұмсалу (шығындалу) нормасының негізделуін талдау;
   
5. 
   материалдық ресурстарға оптималды қажеттілікті негіздеу.
   

13 кесте – «Интесис» ЖШС- те материалдық ресурстарды тиімді пайдалануын талдау

«Интесис» ЖШС негізгі қызметі:

• 
  Ақпараттық технология саласындағы қызмет;
  
• 
  Жергілікті линиялардың жүйесін қолданумен байланысты емес телекоммуникация қызметі;
  
• 
  Күрделі бағытталган ақпараттық, ақпараттық есептегіш жүйелерді жобалау, құру, дамыту және қолдану технологиялық процестерді және өндірісті басқару және тағы да сол сияқты басқалары.