Дөңгелек үстел адамгершілік білімі білім берудің алтын қазығЫ

АДАМГЕРШІЛІК БІЛІМІ – БІЛІМ БЕРУДІҢ АЛТЫН ҚАЗЫҒЫ

Сабақтың мақсаты: Баланың бойына рухани-адамгершілік қасиеттерді ұялату, жақсы-жаманды ажырата білуге, адамдық асыл қасиеттерді игеруге ықпал ету.
Көрнекілігі: нақыл сөздер
Нақыл сөздер: «Адамның адамшылдығы ақыл, ғылым, жақсы ата,жақсы ана,құрбы, жақсы ұстаздан болады », «Алдыңа келсе, әділдігіңді аяма, Аймағың кетпес алдыңнан».

Кіріспе:

Балаға берілетін адамгершілік білімі дегеніміз не? Оны қашан, қай уақытта бастауға болады? Ол не үшін қажет? – осындай сұраулар жалпы білім беретін мектептің алдына қойылатын мәселелі сұрақ болып отыр. Мектеп бітіруші әрбір оқушыға мектептік кезеңде сәйкес және жеткілікті түрде адамгершілік білім берілуі керек, яғни бала адамгершілік білімінің бастауларымен үздіксіз әрі жүйелі түрде сусындауы қажет. Онсыз адамның қоғамда өмір сүруі, адамдар арасында өзін лайықты ұстай алуы қиынға түсері сөзсіз. Адамгершілік – адамның қоғамдық өмірінің негізі. Адамгершілік білімі – қоғамдық білімдердің басты және бастапқы бөлігі, оның базасы болып табылады. Қоғамдық білімдерге жататын саяси, құқықтық, эстетикалық, философиялық, діни білімдердің барлығы да адамгершілік білімдерге, яғни кез келген саясат, эстетикалық идеал, құқықтық нормалар, діни наным-сенімдер адамдарда және қоғамда қалыптасқан адамгершілік идеяларға, нұсқамаларға, мақсаттарға тәуелді және онымен тығыз байланысты болып келеді. Өйткені адамгершілік білімі адамдардың дүниетанымын, олардың қызметін және мінез-құлқын, істері мен әрекеттерін анықтайды. Сондықтан да көрнекті педагогтер адамгершілік білімін «білім берудің алтын қазығы» деп бекер айтпаған.
Кез-келген қоғамда білім беру саясаты өмірлік ұстанымдарды, сұраныстарды, қажеттіліктерді ескеріп, білім беру мазмұны соған сәйкес құрылғанда ғана ұтымды, тиімді, өнімді болады. Қазіргі адамзат баласы бастан кешіріп отырған тез арадағы өзгермелілік, ғаламдану, коммуникациялық құралдардың қарқынды даму дәуірі өмір салтын, қарым-қатынас пен ойлауды өзгертуге әкелді. Ал мұның өзі игіліктерге қол жеткізудің жаңаша әдіс-тәсілдерін ашуға мүмкіндіктер береді. Мұндай жағдай адам интелектісін, оның қабілетін қайта жасаушы, жасампаздық әрекеттерге бағыттайды. Ендеше жеке тұлға өзгермелі әлеуметтік және экономикалық жағдайларда өмір сүруге бейімделіп қана қоймай, шынайы өмірге белсенді ықпал ете алатын, өмірді жақсартуға, кемелдендіруге атсалысатын тұлға болуы тиіс. Қазірде біздің қоғам үшін көкейкесті мәселе – бәсекеге қабілетті жеке тұлға қалыптастыру. Ал бәсекеге қай тұрғыдан, қалайша қабілетті болу керектігі аса маңызды мәселе болып отыр.

Жалпы білім беру жүйесіне енгізілген «Өзін-өзі тану» пәні – білім беру мазмұнындағы жаңа бағыт. Рухани-адамгершілік білім беру идеясының авторы Сара Алпысқызы білім беру жүйесіне жаңа пән – «Өзін-өзі тануды» ұсынудағы мақсатын былайша толғайды: «Мен бала жас кезінген-ақ әрқашанда сау да әрі бақытты болып өсуін, өмір даналығы мен адамзатқа қызмет ете білу бақытын игере отырып өсуін қалаймын. Өзінің кім екендігін, не үшін өмір сүріп, не үшін талпынатынын пайымдай білсін. Әркім өзін ашып көрсете білуі тиіс» («Өмір әдебі» кітабы, 23-бет).

«Өзін-өзі тану» пәнінің басты ерекшелігі сонда – бұл пән адами құндылықтарды оқытуға бағытталған. Ал «адами құндылықтарды шынайы оқыту дегеніміз бұл қағидалар практикада, күнделікті өмірде қолданылады дегенді білдіреді. Білім берудің шынай мақсаты адам баласына тән қабілеттердің көрініп, ашылуы болып табылады».

Оқушыларға рухани-адамгершілік білім беруді мақсат еткен «Өзін-өзі тану» пәніжалпыадамзаттық және ұлттық құндылықтарды негіз етеді. Құндылық – ұмтылыстар мен мақсаттардың, ал абсолюттік мағынасында – болмыстың мәні.

Осы құндылықтардың мәні не, маңызы қандай, мақсаты неде дегенге келетін болсақ, құндылықтардың әрқайсысы адам баласының өмірлік ұстанымына тікелей әсер-ықпал етіп, жеке тұлғаның бағыттылығын, оның сенімдерін, дүниеге көзқарасын, идеалдарын, ұмтылыстарын, өмір сүру түрін еркін таңдай алуын өз бетінше іске асырып, жеке тұлғаның әлеуетін барынша ашуға мүмкіндік береді.

Махаббат.

Жаратылыс табиғаты

Өсиет әңгіме

Бір адам бір құлап, бір тұрып судан шыға алмай жатқан шаянды көреді. Адам оны құтқару ниетімен қолын созғанда шаян шағып алады. Адам шаянды сонда да судан құтқаруға тырысады, бірақ шаян қайта шағады. Мұны көрген біреу жақындап келеді де, қайта-қайта шаққан шаянды несіне құтқарып жатқанын сұрайды. Сонда жаңағы кісі: «Шағу шаянның табиғатында бар нәрсе. Менің табиғатымда болса сүю бар. Шаянның табиғатында шағу бар екен деп мен өзімнің сүю табиғатымнан бас тартпаймын ғой», –дейді.

Адамгершілік . Адамға қойылатын басты талап – асыл да ізгі адамгершілік қасиеттерді бойына сіңірген, ұлағатты азамат болып шығу. Өйткені адам – өзінің адамгершілігімен, қайырымдылығымен, адалдығымен және әділеттігімен ардақты. Халқымыз қайырымды- мейірімді жанды «адамгершілігі мол адам» деп дәріптеген. Қайырымды-мейірімді жан – өзгелерді, басқа адамдарды ойлап, соларға қол ұшын беруші жан. Ал, адамдардың қамын жеу дегеніміз адамгершілікке келіп саяды. Адамгершілік – адамның рухани арқауы.

Мұны адамгершілік туралы айтылған мақал -мәтелдерден байқауға болады.

Ел қорғау – абыройлы іс. Азаттықты аңсаған ата-бабаларымыз талай шайқас, қан майданның тезінен өтіп, ұрпағына ұлан байтақ жерді аманат етті. Жас ұрпаққа ғасырлар бойы ата-бабаларымыз қорғаған Атамекенді көздің қарашығындай сақтау өсиет етілген. Отан қорғау – қолыңа мылтық ұстап, жау қайдалап атойлаудан ғана тұрмайды. Қазіргі заман – білімділердің заманы. Отан сүйер ұрпақтың мұрат-мүддесі – рухани-адамгершілік құндылықтарды бойына сіңіріп, ақыл-ойын жетілдіріп, сезімін сергітіп, жарқын болашаққа батыл қадам басу. Бастысы – ел тарихын, тағдырын білу, өмір салтымызды, болмысымызды бағалап, нығайта беру. Біздің жеріміз – қазақ жері, біздің еліміз – қазақ елі. Біз үшін басқа жер де, ел де жоқ. Қазақ елі, қазақ жері біреу-ақ!

Адамгершілікті, тәрбиелі адам – мемлекеттің байлығы, бейбітшілік пен мәдениеттіліктің кепілі. Мұның бәрі өзің үшін, елің үшін, Отаныңның тәуелсіздігі үшін керек.

Ұлтжандылық, отансүйгіштік – әрбір адамға керек қасиет. Адам бойында бұл қасиеттер болмаса, елінің азаматы, өз халқының ұлы мен қызы болу мүмкін емес.

Ұлтжандылық дегеніміз – өз ұлтын сүю және өз халқы үшін аянбай еңбек ету, ұлттық мүддені қорғау, қайда жүрсе де өз ұлтының баласы екендігін ұмытпау.

Отансүйгіштік дегеніміз – өз жеріне, өз халқына деген сүйіспеншілік қана емес, сонымен қатар өз Отанын анам, жаным, жүрегім, өмірім, қаным деп қарау.

Дос болу дегеніміз – шынайы тілектестікпен араласу, керек кезінде қол ұшын беру, басына қиын жағдай туындаған кезде жанынан табылу, сыйлау, қадірлеу. Өзінің жан досы бар адам бақытты.

«Өзін-өзі тану» оқулықтарында тақырыптық және мазмұндық таңдау жасау, әдістемелік жүйе құру арқылы ұлттық құндылықтар арқылы оқып-үйренуге тірек болған оқу материалдары, яғни ұлттық қазыналар, олар – ана тілі, ән-күй, өлең-жыр, ертегі және т.б. Тіл. Халықтың өткені, жаны, бүкіл рухани дүниесі және барша шығармашылық ой-толғаныстарының ғажайып сыры тіл қойнауында бейнеленген. Мұның бәрі ана сүтімен бірге бала бойына дариды. Ең бастысы, осының бәрі «ананың тілі, аяулы үнімен» жеткені абзал.

Өлең-жыр. Ғажайып ғаламат сырға толы қазақтың өлең-жырлары адам жанын арбайды, үйлесімділік пен ырғаққа шырмайды, адам өмірі мен қоршаған әлемнің тылсым сырына үңілдіреді, рухани шаттыққа бөлейді. Баланың тілі шығып, хат тани салысымен ана тілінде жазылған нұрлы, қуаныш пен шаттыққа толы өлеңдерді естіп, тыңдап, оқып, айтып, тани бергені жөн. Сонда бала жаны сүйіспеншіліктің, үміттің, сенімнің, арманның биігіне ұмтылатын болады.