8. Тірек-қимыл аппараты бұзылған балалардың инклюзиясының ерекшеліктері
жүктеу/скачать 26,63 Kb.
|
8 апта Инклюзия-1
|
Тақырып 8. Тірек-қимыл аппараты бұзылған балалардың инклюзиясының ерекшеліктері Қарастыратын сұрақтар Тірек-қимыл аппараты бұзылған балалардың типологиясы мен даму ерекшеліктері. Балалардың туа біткен және жүре келе пайда болған аурулардың 5\7 проценті тірек қозғалыс аппараттарыньң бұзылулары құрайды.. Тірек қозғалыс аппарат бұзылу функциясы турағанда және журе пайда болуы мүмін. Тірек қозғалысының патологиясының осындай түрлері болады.: 1. Жүрек жүйесінің аурулары. БЦП полиомилит Тірек қозғалысының түғаннан патологиясы: қисык мойын, сколиоз, аяқтынқисықтығы, артрогрипоз. Жүре пайда болған және тірек аппаратыньң зақымдалануы, полиартрит, қанның. аурулары т.б. БЦП ақырғы жолдары өте жиі кездесетін ауру, ол балалар арасынды жүйке жүесының жаратылған ауытқы. БЦП ерте антогенезде мидың. зақымынан дамыуна пайда болады. Мында мидың жас бөліктеріне әсер етеді – үлкен полушариаларында олар еркіндік козғалыстарының сөлеу және басқа қимылдық қызметімен реттейді. БЦП – да әр-түрлі бұзылуынан көрінеді қозғалыс психикалық және сөйлеуінде БЦП-нің клиникалық сүретінде басында козғалуының бұзылуы барысында психикалық және сезінде бұзылуы анализтарлық жүйесіңің қызметтер, бұзылуы, cipecпe аурулары. Қимыл қозғалыстарының бұзылуы ауыртпалығы әртүрлі болады кейде олар тұрпайы қозғалыстарыньң бұзылуы, кейде білінбейтін. Психологиялық және сөйлеу ауытқулары қимыл козғалыстардың бұзылуы сияқты әртүрлі болады. Мысалы қимыл қозғалыстардың өте күрделі бұзылуында психологиялық және сөйлеу бұзылуы болмауы мүмкін. Әлде керсінше де болады БЦП-нің себебі әртүрлі болады, қолайсыз факторларының, құрсақта жатқан балаға (пренатальный), жуу барысында (интранатальный),нәресте кезеңінде. Зиянды факторларға жатады, энфекциялық аурулар, жүкті әйел ауырса (қызылша, вирусты инфекция, токсиплазмоз) жеріктік, физикалық зақым ұрықтьң жарақаты, анасымен ұрықтың. қанның бірлестер резус-фактор бойынша психологиялық жарақат, физикалық фактор дәрімен улануы, экологиялық қолайсыздық. Қәзіргі уақытта дәлелденген құрсақта жатқан ұрыққа 400- ден аса факторлар. Әсер ететіндігі құрсақтары патология мен туған жарақаты 6ipre БЦП -нің жиі кездесетін себебі болады. Туу барысындағы жарақат асфиксиямен сәйкес келеді. Осыдан еткен балаларда бара-бара БЦП болуы мүмін. Нейроинфекциядан да болуы мүмін ол менингит ,энцефалит аурулары және ауыр бастың. зақымдалуыда себеп болуы мүмкін. Дцп балаларында қимыл қозғалыс қызметтерінің қалыптасуы бұзылған және кіідірістенген. Олар қиыншылықпен және кеш басын ұстай үйренеді .кеш отырады. Тұрады. Қимыл қозғалыс бұзылуы бастыдефект болып, еректі коррекциясыз психологиялық, сөйлеу қызметтеріне қолайсыз әсер әтәді. Осы аурулардың специфика бойынша әртүрлі қимыл қозғалыстардың бұзылуы бірнеше факторларға байланысты. 1. Бұлшық еттерінің тонустың бұзылуы (спастичностъ,ригидность,гипотония,дистония типтері). Бұлшык еттерінің тонусы ол рефлекс деп кейде айталады, адамның өзіндік сезінүінің бұлшық еттерінің жауабы. Бұлшық еттерінің реттелүі жүйке жүйесі арқылы қызметтеледі. БЦП ауруларында жиі бұлшық; еттерінің тонусы көтерінкі болып байқалады- (спастичность). Бұлшық еттері кернелі БЦП балалардың кол-аяқтарын тырысқан. Ригидность- ол бұлшық еттері өте көрнелі, тонусы өте көтеріңкі. Гипотанияда бұлшық еттері ,әлсіз солы. Дистонияда бұлшық еттерінің тонусы ауыспалы мінездемеде. 2.Қозғалуының. шектелүі мүмкінсіздіктігі (парез и паралич) мидың зақымдалуына байланысты кейбір козғалуының болуы және болмауда. Бас миының қыртыстарының зақымдануы еркінді козғалуының болмауына келтіреді оны паралич дейді. Ал шектелі козғалыстардың аумағын орталық парез дейді. Еркінді қозғалыстардың шектелүі бұлшық еттерінің темендеүіне байланысты болады. Балаға кейде қолдарын кетеруге қиын болады, алға созуғада, аятарын 6үгүі де қиын болады. Осынын бәрі маңызды қозғалыстардың қызметінің дамуын қиындатады. 3. Зорлық қозғалыстарының болуы. Көп БЦП формаларына зорлық қозғалыстарды мінездеүін олар гиперкинез және тремор түріде білінеді. Гиперкинез ол зорлық қозғалыстардың еркіндіксіздігі бұлшық еттерің ауыспалуына байланысты қолайсыз тұрыстар және қозғалуынаң бітелуіне. Зорлық қозғалыстар артикулярдық апараттарында мойынның басты, әр түрлі шеттерінің беліктерін денесінде анықталуы мүмкін. Тремор тілдің қол сауысақтарының дірілдеүі. 4. Тепе-текдіктін, козғалу координациясын бұзылуы (атаксия) отырғанда турғанда жүргенде тұрақсыздық оны денелік атаксия дейді. Ауыр сәтте бала біреудің көмегінсіз отырып тұра алмайды. Тұрақсыз жүрісте бала аяқтарын арасын кең ашып жүреді, теңселіп баска жаққа ауа береді. Манипуляциялық әрекетте бала жазған уақытта, бірдеңені ұстаймын дегенінде қиыншылық көреді 5. Козғалыстың сезінүін бұзылуы (кинестезия). Мында бузылулар шартты рефлекстердің байланысын қиындатады. Осы рефлестер арқылы өсі дененің қалпы, кеністікте тұруы қалыптасады. Церебр параличпен ауырған балалардың тұру сезімі әлсіреген, кейбіреуінде қимылының беталысы қабылдауы қисық. Қимыл сезімі бұзылуы баланың қозғалыс тәржірбиесін жетілдірмейді координациялық қимылдарды да қалыитасуы бөгейді. б.(статокинетический рефлекс) Статокинетикалық; шарт дененің тік жүруінің және моториканың қалыптасуына қамтатамасыз етеді. Нәтижесінде бала өз-өзіне еңбек етуде, еңбекте, оқулық операциаларында әдістерінде қиыншылық көреді. 7. Синкенезия. Бірігіп қимылдауы. Мысалы: 6ip затты алу үшін ол 6ip қолын бүгеді, сонымен қатар екінші қолы да бүгіледі. 8. Патологиялық тоникалық шарттарының болуы. Әдеттегі дамуда тоникалық шарттар түғаннан бірінші айларда білінеді. Біраздан кейін ол жойылады да устамдылық рефлекстерге айналады. 3 айында позотониалық рефлестер білінбейді. БЦП ауыткуында тұғаннан шартсыз рефлексінің қозғалыс автоматикасы қалып қою белгіленген соған позатоникалық рефлекстерді жатқызады. Позотоникалық рефлекстердің патологиялық куштілігі қозғалыс қызметтерінің дамуы бұзылады. Сондықтан да патологиялық жұріс қимыл, деформацияда қалыптасады. БЦП баланың бірінші жылдарында осы рефлекстердің біліүнен ойдан ойға күшее береді де тұрақталады. Моториканың дамуы. БЦП ауруында сол кезенінде тоқтамайды, тоникалық рефлекстер маңызды әсерін тигізсе, қимыл қозғалыс бұзылуы әр турлі болады. Ең, ауыр жағдайында бала жүре алмай қалады және монипуляциялық әрекеттерімен қолданала алалмайды. Одан женіл жағдайында бала жүре алады бірақ жүрісі тұрақсыз болады (балдақ. таяқтың көмегімен ғана). Тінті жеңіл жағдайында бала өзі жүреді, өз өзіне еңбек етеді, мониполитівтік әрекеті дамып, бірақ патологиялық тұрысы, калпы жүрісінің. бұзылуы, бұлшық еттері әлсіз болады. БЦП дефектінің құрылуы, спецификалық ауытқуы психикалық дамуына кіреді. Психика дамуының бұзылу механизмі күрделі, локальдық миыньң зақымдалуымен ғана емес, уақытпен де білінеді. Ойы құрсақта зақымдалуы психикалық бұзылуы дөрекі интилекің дамымау деп мінезделеді. Екінші жартсындағы зақымдалуы жүктеліктің және туу мерзімі психикалық бұзулар мозайкалық, теңсіздік мінездемесі болады. Балалардық психикалық әрекетін хронологиялық жетелуі тез тоқталып соның барысын әр түрлі психикалық бұзылуы формасы білінеді, бәрінен бұрын жанымыздылық әрекетінің бұзылуы. Қозғалы психикалық бұзылуларының өзара байланысының болмауы мүмкін мысалы: ауыр қозғалыстардың бұзылуы жеңіл психикалық дамуының бөгемүі мен 6ipiктесу, ал жеңіл БЦП түрлері ауыр психикалық қызметерінің дамымауымен. Психикалық дамуының аномалиясы БЦП балаларға мінездемесі ерекше: мидың органикалық бұзылуы әр түрлі қозғалыстардың сөлеу және сенсорлық деректерімен болады. Генездегі психикалық бұзылумыунда басты рөлді әрекетін шектелуі, әлуметтік қатынас, сонымен қатар тәрбиелеу жағдайлары, айналысы да ойнайды. БЦП ауруының интелектуалдық деректісінің құрылысы спецификалық ерекшелігімен мінездемледі. 1.Айнала туралы түсінігінің және аз білсендігі.Ол бірнеше себептерден болады а)өріксіз изоляция, баланың құрдастарымен, үлкендер қатынастауы, жүре алмағандықтан. б) заттық – практикалық әрекетің процсінде айналамен тануыстыруының қиыншылығы, козғалыстарының бұзылуының әсері. в) сенсорлық қызметтерінің бұзылуы. БҚП ауруында анализаторлық жүйсінің әртүрлі координациялық әрекеттерінің бұзылуы белгіленеді. Көру,есту,бұлшық ет буындарының патологиясы жалпы қабылдауына біленеді, көбін олар өз практикасынан білееді. 2.Интелектуалдық жеткіліксіздігі біргелікті емес,дисгармониялық мінез, яғни 6ip интелектуалдық қызметтерінің бұзылуы, басқа дамуларының тежелеуі,үшіншілерінің сақталуы. Ерте даму кезендегі миын органикалық бұзылуы психикалық дамуы мозаикалық мінездемемен байланысты. Мидың және ен жас қызметтеріне әсер етеді олар интеллектуалдық әрекеттерінің күрделі биік ұйымдастырушы жақтарын қамтамасыз етеді және басқа биік қыртыстарының қкызметтерің қалыптастырады. Жоғары қыртыстық қызметтерінің. қалыптаспауы тең, әрекеттік бұзылуының манызды звеносы болады. Кейбір балалардың көрнекті ойлау формалары дамиды,басқаларында керсінше көрнекті әрекеттін ойы бұзылады да сонда логикалық ойлауы дамиды. З.Психоорганикалық кұбылыстарының анықталуы – аяулауы, психикалық процестерінін төмендеуі, басқа әрекеттерге ауысуы , ықылас концетрациясының толық еместігі, механикалық есінің төмендеуі көп балалардың танымдылық белсенділігі төмен, сондықтан оқуға деген қызығушылығы жоқ , баяулауы, ұқыптылығы және басқа психикалық процестерге ауысуы жоқ. Бала тез шаршайды. БЦП балалар интеллект бойынша әртүрлі топтан құрылады: біреулер әдеттегі және әдеттегігее жақын болады, басқалары психикалық дамуы шектелген, кейбіреулер олигофрения ауытқымен ауырған. Балалар психика дамуының ауытқуы өте аз кездеседі. Көбнесе танымдылық әрекетінің бұзылуы ол психикалық дамуының тоқтауы. БЦП балалардың эмоциялық еркіндік сфераларының қатарының бұзылуы тәнімді. Кейбір балаларда жоғары эмоцияларды түрде білінеді, тітіренту,басқаларында тоқтатылған ұялшақтық. Бала жыласа, күлсе тоқтай алмайды. Жаңа сәттерде, шаршағанда күшейеді. БЦП балалардың. тұлға құқрылысы ерекше. БЦП балалардың дефект құрылысында манызды орынды сөйлеу бұзылуы алады, олда мидың локомдық бұзылуына байланысты. Керекті бас мидың қыртыстарының дамымауы баланың сөйлеу , психикалық әрекет дамуына әсер етеді. Көп қателіктерді ата-аналар жібереді, олар баланың сезін дамытпай, өздері алдынала жасайды, сонымен бала сөйлеу қатынасынан айырылады. БЦП балалардың сөйлеу және козғалыс бұзылуымен байланысты. Тоникалық рефлекстерінің ұзақ сақталуы артикуляциялық аппаратының бұлшық еттерінің тонусына тepic әсерін тигізеді. Сөйлеу бұзылуы баланың айналамен қатынасын тepic дамуында қиындатады. БЦП психикалық дизонтогенездің ерекше түрі туралы айтуға болады: дамуыньң тапшылығы кейбір анализаторлық жүйесінің ауыр бұзылуында психикалық дизонтогенез пайда болады,сонымен қатар БЦП-да козғалыс кейбір психикалық қызметтерінің бұзылуы жалпы психикалық дамуды тоқтатады. БЦП балаларда әлеуметті интелектін сақталуын 25-35% шейін, бірақ бұл баланың дамуы тапшылық мерзімінде жұреді. Сол психикалық дамуына әсер етеді.БЦП-дары әлеуметтік интеллекты сақталуы, толық әдеттей даму деп есептеуге болмайды. БЦП-и әртурлі формаларында дұрыста және шектелген психикалық даму, кем ақылдылық кездесуі мүмкін. Танымдылық психикалық процестері БЦП ауруында бірнеше жалпы ерекшеліктері болады: белсенді еріксіз көңілінің бұзылуы ол баланың бүкіл танымдылық жүйесінің қызметтерінде келеңсіз тойтарыс беріледі: назарының бұзылуы қабылдау есі, ойы, елестеуі, сөзі бұзылуына әкеледі. Психикалық процестің әлсіреуі (цереброастеникалық былынуы), интеллектік жұмыс көрлігінің төмендігің Білдіреді. Назарының, қабылдауының , есінің, ойлауының эмоциялық бұзылуы цереброастеникалық былынуы әртүрлі аурулардан кейін көтеріледі. Кейде көтеріңкі психикалық әлсіреуі және шаршауы тұлғаның патологиялық дамуына әсер етеді. Қорқақтыққа, көңілсіздікке т.б. Инерттік көтеруі және бүкіл психикалық процестің баяулығы 6ip әрекеттен басқа көреді. БЦП балалардың назары бірнеше патологиялық ерекшеліктерімен мінезделеді. Назарының бұзылуы цереброастеникалық құбылыстарымен ғана байланысты емес, сонымен қатар көру анализаторының қызметінің қабылдамауы; көздің токтамауы , нисталмоммен т.б. Назарының ауысуында байқалғаны бөлек элементтерде тоқтапқалуы, осының барлығы психикалық әрекетінің инертнолығымен байланысты. Көп қиыншылық еркіндік назарының қалыптасуында болады. жүктеу/скачать 26,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|