«?µкiрегi – кµр, кµзi – соіыр»

68
                       ЫБЫРАЙ  АЛТЫНСАРИН
                        (1841–1889)
ыбы?ай Ал?ынса?ин – халіымыз?ыґ ±йгiлi аІа??ушы 
ѕс?азы, ?амаша ?а?ихшысы, ф?лькл??шы-э?н?г?аф Іалы-
мы, иiсi іазаі?а алІаш шыііан ?iл бiлiмпазы – фил?л?гы, 
?сы  кїнгi  ±лiпбимен  жазылІан  ?ѕґІыш  ?іулыі-
х?ес??ма?ияныґ ав???ы. ыбы?ай 1841 жылы 20 іазан?а 
іазi?гi  Ј?с?анай  ?блысыныґ  Ал?ынса?ин  ау?анын?а 
?їниеге  келген.  ?кесi  Ал?ынса?ы  ауыл  м?л?асыныґ 
ал?ын  кµ?генi  б?лмаса,  басіа?ай  ?іу  іумаІан,  м?мын, 
ша?уа баііан а?ам б?лІан. Ол іай?ыс б?лІан?а їш жасіа 
ен?i  Іана  ??лІан  ыбы?ай  кейiнгi  ?±лiм-?±?биенi  а?асы 
Балі?жа би?ен ала?ы. 
Балі?жа  Жаґбы?шыѕлы  іазаі  ?аласын?аІы  ±йгiлi 
биле??iґ  бi?i,  i?i  бай  б?лІан  а?ам.  «Јы?ан  ѕя?а  не 
кµ?се,  ѕшіан?а  с?ны  iле?i»  ?ей?i  халыі  ?аналыІы. 
Бѕл сµз?iґ ?ас?ыІын ыбы?ай?ыґ µмi? ж?лынан айіын 
байіауІа  б?ла?ы.  Оныґ  ?±лiм  алІан  ?аналыі  мек?ебi 
–  ал?ы  Жи?енше  шешен,  Абыз,  ?не?  баба,  Тµле 
би,  Јаз  ?ауыс?ы  Јазыбек,  ?й?еке,  Бай?алы,  Д?сб?л 
шешен?е??iґ  мек?ебi,  Асан  іайІы?ан  бас?ау  алІан 
Јаз?уІан, Д?спамбе?, Жиембе?, ма?Іасіа, Аі?амбе??i, 
Їмбе?ей,  Дула?  секiл?i  сайын  ?ала  ?анала?ыныґ 
мек ?ебi.  Бѕла?  –  б?лашаі  ѕлы  ѕс?аз?ыґ  н±?  алІан 
алІашіы  іайна?-бас?аула?ы.  Ґй? кенi,  а?асы  Балі?жа 
би?iґ  ?±?биесiн?е  жї?ген?е  ?е  бала  ыбы?ай  Д?сб?л 
шешен, нау?ызбай, мѕІал секiл?i ?? ауыз?ы, ??аі ?iл?i 

69
биле??iґ  їлгi-µнегесiн  кµзiмен  кµ?iп  µс?i  ж±не  µзiне 
Іиб?а? ал?ы. 
Зе?ек  ?е  зе??елi,  се?гек  ?е  сезiм?ал  неме?есiнiґ 
іабiле?i мен ?алап-?алан?ын байіаІан би ?ны 1850 жылы 
О?ынб???аІы  іазаі  балала?ына  а?налып  ашылІан  же?i 
жыл?ыі ??ыс-іазаі мек?ебiне ?іуІа бе?е?i.
ы.Ал?ынса?ин  –  ?іулыі  ав???ы.  ы.Ал?ынса?иннiґ 
«Јазаі х?ес??ма?иясы» ?іулыІы 1879 жылы О?ын б???а 
басылып  шыі?ы.  Ол  ?іулыІына  жазІан  алІы  сµзiн?е: 
«Бѕл кi?ап?ы іѕ?ас?ы?Іан?а мен бi?iншi?ен, ?сы бiз?iґ 
ана ?iлiмiз?е ?ѕґІыш шыііалы ??ы?Іан жалІыз кi?ап?ыґ 
??ыс-іазаі  мек?еп?е?iн?е  ?±?биеленiп  жї?ген  іазаі 
балала?ына ?іу кi?абы б?ла алу жаІын кµз?е?iм», – ?ей?i. 
Осы маіса?пен ав??? х?ес??ма?ияІа балала?Іа а?налІан 
µлеґ?е? мен шаІын ±ґгiме-н?веллала? енгiз?i.
ыбы?ай  µз  заманын?аІы  ±леуме??iк  ?еґсiз?iк?i,  і?-
Іам?аІы іа?ама-іайшылыі?а??ы, ел билеушi ±кiм?е??iґ 
келеґсiз  іылыі?а?ын  ??ын?ы  сынап  ??ы?а?ы.  Оныґ 
«Јалым  ?µ?еге»,  «АзІан  ел?iґ  хан?а?ы»,  «АзІан  ел?iґ 
биле?i», «АзІан ел?iґ байла?ы» а??ы µлеґ?е?i ел iшiн?егi 
?еґсiз?iк, іа?е?лi келеґсiз?iк?е? м±селеле?iне а?налІан.

жүктеу/скачать 1,41 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: