Э. М. Мурзаев былай деп жазған: Қазіргі әлемді географиялық атауларсыз елестету мүмкін емес. Пошта, телеграф, темір жолдар өз қызметтерін тоқтатады, үшақ- тар әуежайда, кемелер аты жоқ кеме токтайтын жерлерде түры
жүктеу/скачать 0,76 Mb.
|
treatise53019 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Ономастикалык зерттеулердің аспектілері
| Ономастика: зерттеу мәселелері
тяттшштяятвттшшшшявшшшшяшшшя^шшшшштт^^штяяшттяттш^яшвяш^ятшя^яттвтшттттявти^яшштшшятшвштт ерекшелігін анықтау үшін қолданады. Сонымен қатар көркем шығармалардағы жалқы есімдердің жүйелі түрде зергтеу нақгы автордың ойы мен эстетикалық белгілерін, оның және таңдаған жанрының көзкарасын ашуға мүмкіндік берсді; • қолданбалы ономастика нақты тілдер мен тілдік үрдістер негізінде жалқы есімдердің ерекшеліктерін сскере отырып, формасы, транскрипциясы, орфография, орфоэпия нормаларын жоне септелуін на- қтылайды, онимдік нормативті модельдерін, сонымен қатар жалқы есімдерден белгілі бір мекен түрғындарының атауы сияқты, онимдік сын есімдер, фамилиясы мен әкесінің атының қалыгітасу модель- дерін анықтайды. Ономастикалық лексикография қолданбалы ономасти- каның маңызды бағыттарының бірі болып табылады, оның максаты - әр түрлі ономастикалық сөздіктер түзу. Қолданбалы ономастика шет тілдік жалқы есімдердің графика, орфография және аудару (транслитерация және транскрипция) нормаларын қабылдаушы тіл арқылы та- ғайындайды, сонымен катар кісі есімдер, әкесініц аты және фамилиясы, ескі және жаңа географиялык атаулардың ар- найы анықтағыштарды жасау арқылы кез келген объектке атау беруде көмек береді, атау өзгерту мәселесімен айна- лысады.
Ономастикалык зерттеулердің аспектілері Ономастикалык бірліктерді зергтеу қазіргі кезде дәстүрге айналған әр түрлі аспектілерде іске асады [ТМОИ, 1986; Подольская, 1988]: географиялық тарихи аспект - жалқы есімнің қалыптасуы мен ат- қаратын қызметінің және нақты тарихи кезеңмен байланысын зерттеу (тарихи-мәдени дамыған қоғамның жалқы есімнің ықпалы; тіл тарихымен бай- ланыста жалқы есімнің дамуы); лингводеректану аспекті - әр жанрдағы және әр дәуірдегі жазба және басылып шыққан ескерткіш- терді зерттеу. Оларды талдау барысында жалқы есімдердің қалыптасу тарихын анықтауға, әлемнің архаикалық моделін жасауға, сонымен қатар көне әлемнің этнографиялық, географиялық, мәдени-та- рихи аясын қалыптастыруға мүмкіндік беретін көгітеген үлгідегі сақталған көне жалқы есімдердің қүнды материал екендігі анықталады; лингвомәдениеттану аспекті - жалпы мәдени нормада, оқиғалық нормада және коммуни- кативтік өзін-өзі үстаудағы жекелеу нормада жалқы
есімдердің қолдану шарттылығын анықтау; жалқы есімдер көрініс тапқан мәдениетті халықтың тарихи жады ретінде анықтау: белгілі халықтың мифологиялық көзқарасы, жеке ақпаратқа ие жалқы есімдер үлттық-мәдени семантикасы, яғни нақты тарихи тілдік қоғамдастықтың мәдени қүндылықта- рына негізделген түрмыстың үлттық формаларын көрсететін жалқы есімдер жүйесін зерттеу; лексикогрсіфиялық лексикологиялық аспект - белгілі бір тілге қатысты жалқы есімдерді жинақтау, оларды сол тілдің лексикалық жүйесінде талдау, жалқы есімдердің апеллятив лексикамен қатынасын анықтау, жалқы есімдердің генетикалық түрғыдан талдау (атаудың шығу тегі, фонологиясы мен морфологиясы, атаудың қүрылымы, жүмсалымы, кірме атаулардың пайда болуы т.б.); логикалық аспект - жалқы есімнің үғыммен және ата- латын объектпен қатынасын анықтау; атау беру мәселесін шешу; жалқы есімнің көлемін, мазмүнын анықтау; жалқы есімнің жекелеуші және әмбебап белгілерін ашып көрсету; жалқы есімді апеллятивпен салыстырып, ерекшеліктерін анықтау т.б.; ономасиологияіық аспект - атау берудің типтік (жиі қолданылатын) және раритетті (сирек қолданылатын) модельдерін анықтай отырып, ономастикалық атау берудің табиғи және жасанды әдістерін нақтылау арқылы ономастикалық кеңістіктегі өзекті (антропо-
жүктеу/скачать 0,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|