Э. М. Мурзаев былай деп жазған: Қазіргі әлемді географиялық атауларсыз елестету мүмкін емес. Пошта, телеграф, темір жолдар өз қызметтерін тоқтатады, үшақ- тар әуежайда, кемелер аты жоқ кеме токтайтын жерлерде түры
жүктеу/скачать 0,76 Mb.
|
treatise53019 (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Мәдиева Г.Б., Иманбердиева С.Қ.
- ББК 81-2 К£3+65.02я7
- ISBN 9965-640-03-3
|
ББК 81-2 К£3+65.02я7 М 26 Қазакстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Республикалық оқу-әдістемелік кеңесімен ұсынылған Пікір білдірушілер: ф. ғ. д. Ш.Құрманбайұлы ф. ғ. д. Қ.Рысберген Мәдиева Г.Б., Иманбердиева С.Қ. Ономастиканың теориясы мен практикасы. —2015. 270 бет. ISBN 9965-640-03-3 Ономастиканың теориясы мен практикасы алғаш рет қазақ тіл білімінде толық қамтылып, кітап түрінде үсыны- лып отыр. Кітапта ономастиканың қалыптасуы мен даму тарихы, зерттеу аспектілері мен әдістері, сонымен қатар оно- мастиканың өзегі болып табылатын антропоним, топоним, космонимдермен қатар шектік орістегі онимдер сипаттал- ған. Кітап студенттер мен оқытушыларға, тіл мамандары, ғалымдарға, сонымен бірге ономастикаға қызығушыларға арналған. ББК 81-2 К£3+65.02я7 4700000-010 415(05)-97 © Модиева Г.Б., Иманбердиева С.Қ., 2015 © ҚазҰУ © «ІС-Сервис» ЖШС ISBN 9965-640-03-3
Кез келген тілдің лексикалық қорының негізгі қабатын жалқы есімдер құрайды. Жалқы есімдерсіз адамзат карым- қатынасы болуы мүмкін емес. Белгілі ғалым-топонимист Э.М. Мурзаев былай деп жазған: “Қазіргі әлемді географиялық атауларсыз елестету мүмкін емес. Пошта, телеграф, темір жолдар өз қызметтерін тоқтатады, үшақ- тар әуежайда, кемелер аты жоқ кеме токтайтын жерлерде түрып қалған болар еді. Ал газеттер жер шарының әр жерінде болып жатқан оқиғаларды қалай жеткізер еді?” Бүл ойды ары қарай дамытып, кісі аттары, жануарлар, ғарыш, планеталар, әдеби және басқа ғылыми, өнер шы- ғармалары, тағам т.б. атауларын катыстырып айтуға болады. Егер атаулар жоғалса, адамзат оған жаңасын ойлап табады. Біздің санамыз осылай қалыптасқан, яғни бізді қоршаған үқсас дүниелерді ажырату үшін осы қызметте жүмсалатын ерекше сөздер жасайды. Бүндай сөздер заттарды, үғымдарды, қүбылыстарды ажырататын жалқы есімдер болып табылады. Жалқы есімдер жалпы есімдерге қарағанда едәуір көп. Дегенмен, олар сөздіктерде барлық жағдайда келтірілмейді, лингвистер де оларды зерттей бермейді, мектепте оқыту үшін де көп қолданылмайды. Ономастикалық материал тек оқу қүралы ретінде филология факультетінде оқытылады,
ал ономастика бойынша білім бүкіл элем атаулардан түра- тындықтан кажет-ақ. Жалқы есімдер әлемі ерекше және өте қызықты. Оларға бүрыннан зерттеушілер көңіл бөлуде, өйт- кені тілдегі рөлі, өзіндік қүрылымы, сөйленістегі ерекше кызметіне қарай жалқы есімдер тілдің баска да лексикалық категорияларынан ерекшеленеді. Кейінгі жылдары жалкы есімдерді басқа ғылым салаларын, олардың табиғатын ашу үшін қолданатын арнайы ғылым - ономастикада зерттеле бастады. Ғылыми жаңалықтардың ашылуына, қалыптасу- ына орай оларды зерттеудің жаңа бағыттары мен атаула- ры да туындайды. Болашақ филолог ретінде тіл лексикасын зерттеуге қажетті жалқы есімдер туралы білімі жеткіліксіз екендігі студенттермен жүмыс барысында анықталды. Жалкы есімдер адамның барлық түрмысына катысты, сондықтан ономастиканың теориясы мен прагматикасын білу лингвистер мен әдебиетшілерге, журналистер мен тарихшыларға, баска да филолог-мамандарға кажет. Жеткілікті ономастикалық білім тіл игеруде, мәдени-ара- лық қатынас пен аударма техникасын меңгеруге, шыгар- ма мазмүнын ашуда, оны түсіну үшін аса көмегін тигізеді. Филология факультеттері үшін ономастика бойынша оқу қүралы аса көп емес. Орыс ғалымдары В.Н. Никонов, В.Д. Бондалетов, А.В. Суперанскаяның теория бойынша еңбектерін атауга болады. Қазақстанда белгілі ғалым-ономаст Т. Жанүзақов- тың университет пен педагогика институттарының казак бөлімі студенттеріне арналған “Қазақ тілінің жалқы есімдері” атты алғаш рет жазылған оку-методикалык қүра- лы бар. Онда казақ топонимдері мен антропонимдерінің лексика-семантикалык және күрылымдық түрлері жөнінде деректер келтірілген. Бірнеше жылдан кейін, 1982 жылы, Т. Жанүзақовтың филология факультеті студенттеріне оқу қүралы ретінде колдануға болатын “Қазак ономастика- 4 жүктеу/скачать 0,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|