Э. З. Дулаева ф.ғ. к., ҚазМемҚызпу аға оқытушысы

( ) Van kedilerinin nesli tükenmiştir. 
( ) Van kedilerinin nesli tükenmek üzeredir. 
( ) Van kedilerinin nesli pek yakında tükenmeyecektir. 
( ) Van kedilerinin nesli tükenmemelidir. 
Yazılı Konusu: 
1.’’Başlıca çevre sorunları’’
2. ‘’İnsanların doğaya verdiği zararlar’’ 
OKUMA-3. 
Aşağıdaki metni okuyunuz ve soruları yanıtlayınız.
 
Çiçek de bir canlı varlıktır 
Canlılarla 
cansızlar 
arasındaki 
farklardan 
biri, 
bilirsiniz, 
canlıların 
yer 
değiştirebilmeleridir; cansızlar ise kendiliklerinden hareket edemezler, yer değiştiremezler. Taş, 
toprak, maden olduğu yerde kalır. 
Denize, göle bakıp da: «İşte, sular hareket ediyor, dalgalanıyor. Öyleyse, su da canlı bir 
varlık!» diyorsanız, aldanıyorsunuz. Bir derenin, ırmağın akışı da sizi yanıltmasın. Bunlar 
hareket ediyor, yer değiştiriyor gibi görünürse de bu hareket kendiliğinden değildir: Denizlerin, 
göllerin suları rüzgarın etkisiyle dalgalanır; ırmaklar, dereler, yağmur suyu da yer çekimine 
uyarak, yüksek yerden alçak yere doğru akar, ya da yukarıdan aşağıya iner. 
Canlılar öyle mi ya: İnsan başta olmak üzere, bütün hayvanlar yürürler, koşarlar; kuşlar uçar, 
balıklar yüzer. 
— «Peki, ağaçlar, otlar oldukları yerde duruyorlar. Yapraklarının, dallarının kımıldaması da 
rüzgardan. Bunlar niçin canlı varlıklardan sayılıyor?» diyeceksiniz. 
Gene sizi aldatan görünüştür. Bitkiler kendiliklerinden bulundukları yerlerden başka yerlere 
gidemezlerse de hiç hareket etmiyor değillerdir: Kökler toprakta derinliklere gider; gövde büyür; 
yapraklar gelişir; çiçekler açar. Hatta patates gibi, soğan gibi yumru köklü bitkilerin bu 
yumruları, kışın, soğuktan korunmak için, toprağın daha derinlerine giderler. Örneğin, lalelerin 
soğanlarını kış başında topraktan iki, üç parmak derinde bırakmışsanız eğer baharda bu 
yumruları bir iki karış daha aşağıya inmiş bulursunuz. 
Bir bitkinin her bölümü gibi, çiçeği de canlıdır elbette. O da, yer değiştiremezse de, hareket 
eder. Ayçiçeklerinin, günün çeşitli saatlerinde, güneş ne yandan geliyorsa o yana doğru 
döndüğünü bilirsiniz. Gene bilirsiniz: Birçok çiçeklerin taç-yaprakları gündüz açılır, akşam 
olunca kapanır. Üzerine konan böceği, kelebeği, örümceği taç yapraklarını kapayarak içine 
çeken, eritip besininden yararlanan çiçekler bile vardır. 
Çiçek dediğimiz bu hoş görünüşlü, renk renk, biçim biçim canlı varlıklar doğanın en güzel 
süslerinden biridir. Her canlı gibi onlar da boyunları koparılınca ölürler, tohumlarından yeni 
bitkiler üreyemez olur. Bu da, doğa için, bahçelerimiz için bir kayıptır. Onun için, çiçeği zevkle 
seyretmeliyiz; gerekmedikçe koparmamalıyız. Bir şairimizin dediği gibi, «

жүктеу/скачать 3,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: