Э. З. Дулаева ф.ғ. к., ҚазМемҚызпу аға оқытушысы

жүктеу/скачать 3,8 Mb.

Pdf көрінісі

бет	46/146
Дата	03.10.2024
өлшемі	3,8 Mb.
	#205569

1 ... 42 43 44 45 46 47 48 49 ... 146

Байланысты:
Түрікше оқулық

2) Bazı fiillerde ‘’- ş’’eki olduğu halde işteşlik anlamı yoktur. gelişmek, yatışmak, yetişmek, alışmak, çalışmak .... vb. DÖNÜŞLÜ FİİLLER
Bu cümlede işi yapan Ali ve yaptığı işten etkilenen de Ali’dir. Asker korkusuzca ileri
Örnekler: Çift görevli fiiller

NOT:
Bir fiilin işteş olabilmesi için bir işin birden fazla kişi tarafından yapılması gerekir.
Örnekler:
Arkadaşlar uzun süre orada bekleitiler.
Hep gülüştüler.
Altı çizili fiiller –ş ekini aldı ve birliktelik anlamı kazanmıştır.
NOT:
1) Bazı fiillerde işteşlik anlamı olmasına rağmen bu fiiller işteş eki almamışlardır.
savaşmak, barışmak, konuşmak, güreşmek, yarışmak ... vb.
2) Bazı fiillerde ‘’- ş’’eki olduğu halde işteşlik anlamı yoktur.
gelişmek, yatışmak, yetişmek, alışmak, çalışmak .... vb.

DÖNÜŞLÜ FİİLLER
Özne hem işi yapan hem de yaptığı işten etkilenendir. Bu yüklemlerin özneleri ‘’gerçek özne’’dir.
Özne hem işi yapan hem de yaptığı işten etkilenendir. Fiil kök ve ya gövdelerine ‘’-l’’ veya ‘’-n’’
ekleri getirilerek yapılır.
Ali, işe gitmek için hazırla-n-dı, tara-n-dı, giy-in-di.
Bu cümlede işi yapan Ali ve yaptığı işten etkilenen de Ali’dir.
Asker korkusuzca ileri

atıldı.
Beni görünce oradan ayrıldı.
Bu mevsimde gençler burada toplanır.
Altı çizili fiiller ’’-n , -ıl’’ ekini almış aynı zamanda işi yapan da etkilenen de kendisidir.
Dönüşlü çatılıdır.
Sev- sev-in-
Boya- boya-n-
Tara- tara-n-
Öv- öv-ün-
Soy- soy-un-
Sık- sık-ıl-
Üz- üz-ül-

NOT:
Dönüşlülük eki ile Edilgenlik eki aynıdır. Fakat dönüşlü fiillerin özneleri ‘’gerçek
özne’’dir. Bu özneler işi yapan hem de etkilenen durumundadır. Edilgen fiillerde ise sadece işten
etkilenme vardır ve bu tür özner ‘’sözde özne’’dir.
Örnekler:
Çift görevli fiiller:

yıkandı Halılar yıkandı. (edilgen fiil, sözde özne)
Serhat yıkandı. (dönüşlü fiil, gerçek özne)
yazıldı Kompozisyon yazıldı. (edilgen fiil, sözde özne)
Ali kursa yazıldı. (dönüşlü fiil, gerçek özne)
kapandı Kapı birden bire kapandı. (edilgen fiil, sözde özne)
Odasına kapandı. (dönüşlü fiil, gerçek özne)
Taşındı Valizler taşındı. (edilgen fiil, sözde özne)
Ahmet Bey yeni evine taşındı. (dönüşlü fiil, gerçek özne)

жүктеу/скачать 3,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 42 43 44 45 46 47 48 49 ... 146