Әдебиет теориясы
жүктеу/скачать 1,12 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Комедия
- Лиро – эпостық жырлар «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жыры
- Лиро – эпостық (ғашықтық) жырлардың батырлық эпостан басты – басты үш айырмашылығы.
- Жыр мазмұны бойынша кейіпкерлерге мінездеме беріңдер.
- Тапсырманы дәптерге жазбаша орындаңдар.
- Мәтіннен Әйтеке бидің тапқырлығын, ақылдылығын, ділмарлығын байқататын сөздерді тауып жаз.
- Қазыбек би
|
Қазақ әдебиетіне арналған көмекші құрал 2015 жыл
Әдебиет теориясы Драма Эпос Лирика адам оқиға сезім Эпос орта көлемді кең көлемді
шағын көлемді
Повесть, поэма
Миф, аңыз, ертегі, мысал, әңгіме, новелла, очерк, фельетон Роман, роман - эпопея Әдеби шығармалардың тілі Бейнелеу тәсілі Айқындау тәсілі эпитет жолдары риторикалық сұрақтар қаратпа сөздер салыстыру қайталану метафора инверсия 
аллегория антитеза таңырқау гипербола ПОЭТИК ТІЛДЕР Сөздер ауыстыру мағынасындағы қолданатын сөздер Метафора Метонимия Символ Синекдоха Кейіптесу Аллегория Мысал Параллелизм Ақын – жазушы шығармасындағы фигураның түрлері Арнау Қайталау а) жарлай арнау а) жай қайталау ә) зарлай арнау ә) еспе қайталау б) сұрай арнау б) синтаксистік параллелизм в) риторикалық сұрақ в) анафора г) шеңдестіру (антитеза) г) эпифора ғ) Инверсия ғ) эллипсис Дамыту (градация) ХАЛЫҚ АУЫЗ ӘДЕБИЕТІ ТҮРЛЕРІ Тұрмыс-салт жырлары Мақал-мәтелдер жұмбақ, жаңылтпаштар Ертегілер Эпостық жырлар Лиро-эпостық жырлар Айтыстар Тарихи жырлар АЙТЫСТЫҢ ТҮРЛЕРІ Бәдік айтысы Жануарлар мен адам айтысы Өлі мен тірінің айтысы Салт айтысы, (қыз бен жігіт) жар-жар айтысы Осы күнгі айтыстар Ақындар айтысы Түре айтыс Сүре айтыс КӨРКЕМ ӘДЕБИЕТТІҢ ЖАНРЛЫҚ ТҮРЛЕРІ Эпикалық (эпостық) Лирикалық поэзия Драмалық шығарма Эпостық шығармалар түрлері Әңгіме Очерк Эпопея Трилогия Роман Повесть (хикаят) Дилогиялық роман РОМАН ТҮРЛЕРІ Тұрмыстық роман Психологиялық роман Ғажайып оқиғалы роман Педагогикалық роман Авантюрлік роман Сатиралық роман Детективті роман Философиялық роман Тарихи ЛИРИКАЛЫҚ ПОЭЗИЯ ТҮРЛЕРІ Арнау Баллада Терме Романс Эпиграмма Толғау Сонет Бесік жыры Элегия Жоқтау Ода Поэма Өлеңді роман ДРАМАЛЫҚ ШЫҒАРМАЛАР Трагедия Комедия Драма «Қызыл сұңқарлар», «Бақыт жолында», «Кек», тб. «Алдар Көсе», «Торсықбай», тб. «Ақан сері – Ақтоқты», «Қозы Көрпеш – Баян сұлу», тб. Трагедия – көркем әдебиетте кейіпкерлер өте ауыр қайғыны басынан өткізіп, талай- талай тартысты басынан өткізіп, ақыры қазалы қайғыға ұшырайтын драма түрі. Трагедиялық шығармалар өмірде көп кездесе бермейді. Комедия – сахнада қойылатын, не қоғамдағы кемшілікті, не кейіпкер басындағы оғаш істерді халық ажуасына, күлкісіне салып көрсететін пьеса түрлері. Драма- күнделікті тұрмыстың құбылыстарын жан-жақты баяндайтын, уақыт, заман талаптарын көрсету үшін психологиялық ситуациялар туғызатын, трагедиялық оқиғалар мен комедиялық көріністер қабаттасып келетін сахнаға арналған шығармалар. Лиро – эпостық жырлар «Қозы Көрпеш – Баян сұлу» жыры
Жыр мазмұны бойынша кейіпкерлерге мінездеме беріңдер.
Жырдағы қолданысына қарай берілген тілдік бірліктердің мағынасын жазыңдар. Қыдыр қону.................................................................................................... Буаз марал ..................................................................................................... Сөзің шалыс - ................................................................................................. Дінін сату - ...................................................................................................... Кір жуып, кіндік кескен жер - ....................................................................... Сауын айту - ................................................................................................... Ұйлықты - ........................................................................................................ Естірту– қазаға ұшыраған адамның қайғылы хабарын оның жақын туыстарына хабарлау рәсімі. Ауыр қаза, қайғылы оқиғаны жанашырларына, ел-жұртына өлеңмен Естірту дәстүрі қазақ халқында ертеден бар. Ардақты азаматы не батыр-бағланы өлген үйдің жанкүйер жақын, туыстарын азалы хабарға дайындап, әзірлеп алу үшін естірту, көбінесе, “Аққу ұшып көлге кетті, сұңқар ұшып шөлге кетті, ол адасып кеткен жоқ, әркім барар жерге кетті” деген сияқты салыстырулар түрінде болған. Ауыз әдебиетінде естіртудің мол ұшырасуы қазақ халқының жан дүниесінің тазалығын, қайғы көріп, қаралы болғанға қабырғасы қайысып, ауыртпалықты бірге көтерісетінін танытады. Қоштасу, қоштасу өлеңі– қазақтың дәстүрлі салт жыры.Ел - жұртымен, туған туысымен, сүйген жарымен, ата-анасымен, жүйрік атымен, қыран құсымен, т.б. Қоштасу бар. Қоштасу өлеңі эпос, дастандарда көп кездеседі. “Қозы Көрпеш – Баян сұлу ” жырындағы Таңсық қыздың “Балталы, Бағаналы ел аман бол” деп басталатын Қоштасуы ел арасында кең тараған. М. Әуезовтың жіктемесі бойынша Қоштасу жырлары: а) жермен, елмен Қоштасу (Ай, Таңсық өлеңдері); ә) Сарыарқамен Қоштасу (Күдері Қожаның Қарқаралыдан кетерде айтқаны); б) өмірдің өткен шағымен Қоштасу (Сабырбай ақынның қызы Қуандыққа айтқан сөздері, Кемпірбайдың Әсетпен қоштасуы); в) өтіп бара жатқан заманмен Қоштасу (Қаратоқа Есет бидің еңкейген шағындағы өлеңі, Тезек төренің “Сексен” деген әні) сияқты түрлерге бөлінеді. Шешендік сөздер 
Құрлысына қарай Мазмұнына қарай 
Пернелі сөздер Шешендік толғау Шешендік дау Қазақ шешендері  
Жиренше шешен Қазыбек би Әйтеке би Төле би Мемлекет жұмысына қатысқан,елшілік қызметтерімен де белгілі болған адамдар. Жиренше шешен: Не тәтті? Бірінші бала: -бал тәтті -мамық жұмсақ -тас қатты Екінші бала: -ананың сүті тәтті -ананың қолы жұмсақ -атаның жүрегі қатты -
Қай баланың жауабы ұнады, неге? Төле би XVII-XVIII ғасырларда өмір сүрген. Ақылды,білімді,парасатты азамат болған. Тәуке ханның «Жеті жарғысын» жазуға көмектескен бас биінің бірі Тапсырманы дәптерге жазбаша орындаңдар.
Сызбаны толтырыңдар Шешенге тән қасиеттер Мәтіннен Әйтеке бидің тапқырлығын, ақылдылығын, ділмарлығын байқататын сөздерді тауып жаз.
Кім?
Несімен Қазыбек би әйгілі? Қандай? Не істеді?
Аягөз ауданында дүниеге келген Заманындағы ең білімді адамдардың бірі Ақын өлеңдерін ауызша да, жазбаша да шығарған 
жүктеу/скачать 1,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||