Т.И. Кошeнoвa, Ж.Р. Есенқараева. Aдамгершілік ілімінің Абaй... 9.
Ál-Farabı. Fılosofııalyq traktattar. –Almaty: Gylym, 1973. – 489 b.
10.
Toqaev Q. «Abaı jáne XXI ǵasyrdaǵy Qazaqstan» //«Egemen Qazaqstan» 2020 jylǵy
9
qańtar.
https://www.inform.kz/kz/kasym-zhomart-tokaevtyn-abay-zhane-XXI-
gasyrdagy-kazakstan-atty-makalasy_a3601880.
11.
Abaı (Ibpahım) Qunanbaıuly. Shyǵarmalapynyń ekі tomdyq tolyq jınaǵy. –Almaty:
Jazyshy. T. 2: Óleńder men aydapmalar. Poemalar. Qara cózder. -1995 – 336 bet.
12.
Mypzahmetuly M. Abaı luǵaty. –Almaty: Abaı atyndaǵy QazUPÝ: «Ulaǵat» baspasy,
2015. –106 b.
13.
Daýanı. Ahlaq-e. Jalalı. –Bombeı: Mýzaffarı. 1873, – 157 b.
Özet Makalede, Kazak halkının büyük Ģairi Abay‟ın insan kategorisi ve varlığı hakkındaki
nesirlerin sırrı ele alınacaktır. Abay‟ın nesirleri ile Ģiirlerindeki ana görüĢ; Allah‟ın hak
yolu, gerçek ömür, insanlıktır. Büyük Ģairin eserlerinde geniĢ bir Ģekilde yer bulan “tolık
adam” hakkındaki bilgece düĢünceleri tekrar akıl süzgecinden geçirilmeye gayret
edilmiĢtir. Bu konuda, Abay‟ın beslendiği üç kaynağın yeri önemlidir. Abay‟ın kendisinden
önce yaĢamıĢ olan bilim adamlarının eserlerinden beslendiğini Ģair kütüphanesinden
anlamak mümkündür. Makalede, Abay‟ın beslendiği kaynaklar arasında yer alan Farabi,
Fuzuli, ġems, Davani ve onlardan daha da önce yaĢamıĢ olan Platon‟un öğrencisi Plotin,
Aristotales‟in eserlerindeki insan varlığı hakkındaki düĢüncelerinin Abay‟ın düĢünceleriyle
karılaĢtırılmasına özel bir önem verilmiĢtir. Abay‟ın “tolık adam” düĢüncesinin Farabi‟nin
“kamil insan” teorisi ile iliĢkisine ve “jürek külti” ilminin Abay düĢüncesindeki yerine özel
bir dikkat gösterilmiĢtir. Abay‟ın ahlak felsefesi ve beĢeriyet ilmi araĢtırmacıların
görüĢlerine dayanarak ortaya koyulmaya çalıĢılmıĢ ve Abay düĢüncesindeki gerçek ilim
hakkında söz söylenmiĢtir. Abay‟daki “tolık adam” fikrinin manası ve önemi makalede esas
alınmıĢtır.
