Жатыр лейомиомасы тегіс бұлшық ет тіндерінен дамитын ең жиі тараған қатерсіз,гормонға тәуелді ісіктердің бірі болып табылады. Әйелдер гинекологиясында 30 жастағы әйелдерде 40 % кездеседі. Ауырғандардың 80 % операциялық жолмен емдейді. Жатыр миомасының даму түйіндері жатыр бұлшық еттерінің барлық қабаттарында орналасқан. Миоматозды түйіндердің даму этаптары:
I стадиясы-активті өсінді пайда бола бастады.
II стадиясы-дифференцияланған көрініс көрінбесе де ісіктің тез өсуі байқалады. Жатыр денесі өте нәзік жұмсақ болғандықтан зақымдаушы ісік клеткаларына активті зона болып табылады. Онда қан тамырлары тіндер өте үлкен дәрежеде ұлғаяды.
III стадиясы-дифференцияланған пісіп жетілген ісік болып табылады. Микроскопиялық зерттеуде өзгеріс болатындығы байқалады.
Жатыр денесінің бұлшық етті қабырғасына қатысты миоматозды түйіннің 3 формасы ажыратылады:
1) Құрсақ астылық түйін-өз бастамасын құрсақ асты қабырғаның миометриінен бастайды.
2) Бұлшық ет аралық-жатырдың ортаңғы қабатынан,бастау алады.
3) Шырыш астылық терең қабаттардан бастау алады.
Морфологиялық көріністері:
Жай жатыр миомасын,бұлшық еттің гиперплазиялық қатерсіз ісік типін,пролиферацияланатын миома типін және нағыз қатерсіз миоманы ажыратады.
Патогенезі:
Миоманың даму себептерін қазіргі таңға дейін толық зерттеп біте қойған жоқ. Осы кезге дейін жатыр миомасының дамуы гормондық бұзылыстардан деп ойлаған. Гормондардың ішіндегі эстроген басымдық көрсетуінің нәтижесінде гиперэстриогения болады деген.
Лейомиоманың өсуі:
Тез өсетін миомалар патологиялық негізіне қарай 3 нұсқаға бөлінеді.:
1) Нағыз миома-миогенді элементтердің гипертрофиясымен пролиферациясының әсерінен;
2) Жалған миома-лимфа-қан жүйесінің бұзылуынан және созылмалы ауру процестерінің нәтижесінде;
3) Ынталандырылған миома: Басқа аурулардың негізінде дамиды (аденомиоз,саркома). Егде жастағы әйелдерде жалған миома 62,1 % - көрсеткіштерге көп кездеседі.
Г.А. Савицкий бойынша миоманың 3 стадиясын ажыратады: түйіннің пісіп жетілу стадиясы,өсу және регресс.
Бірінші фаза-майда тамырлардың арасына дегермитизацияланатын классикалық өсінді пайда болады,бұзылған миометри аймағында.
Екінші фаза-өсу зонасының пролиферацияға айналуы,миогенді элементтердің пролиферациялануы. Дифференцировка процесі.
Үшінші фаза-миомалық түйіннің пісіп жетілуімен сипатталады.
Клиникалық белгілері:
Ауырсыну сезімі жатырдың ұлғаюмен,сипатталады немесе түйіннің ісінуінен болады,шырыш асты түйін әрбір 4-ші науқаста кездеседі.Менометроррагиялық түрі бар. Толғақ ұстамасы секілді ауырсыну болады. Мено және метроррагиялық қан кету,құрсақтың төменгі бөлігінде ұстамалы ауырсыну бел аймағына беріледі. Түйіндердің некрозды кезеңінде сұрғылт-ақшыл түсті сұйық пайда болады.Ісіктің түйіннің ұлғаюы бірте-бірте құрсақ аймағында толғақ ұстамасы секілді біліне бастайды. Жатырды ашық зерттегенде пальпация жасалады. Ісік қан тамырларының тромбозы,геморрагиялық инфарктпен некрозбен көрініс беруі мүмкін. Бұндай жағдайларда температура жоғары,үнемі ауырсыну сезімі болады. Көп жағдайда түйіннің аяғының айналасында іштің төменгі бөлігінде ауырсыну сезімі пайда болады,бел аймағына беріледі.
Жатырдың миомасының клиникалық белгілері көрінгенге дейін,онда түрлі вегетативті-қан тамыр жүйелерінің өзгерістері болады: Оларға ерте және кеш (менархия) етекірдің келуі,талып қалу,эндокриндік жүйенің бұзылысы майда симптомдық микроошақтардың пайда болуы,қан айналу жүйесінің аурулары.
Диагностикасы:
Бимануалды тексеру және гистологиялық зерттеулердің нәтижесінен кейін жаңа негізгі эхогафияның көмегімен түйіндердің жатырдан тыс үстінде орналасатындығы контрасты түсте анық көруге болады 88%. Жатыр қабырғаларында эхографиялық көрініс дөңгеленген пішінді жатырдың бірге ұлғаюмен бірге көрініс береді 93%. Жатырдың контурының деформациясы 84%. Түйіндердің кальцификациясы 34%.
Емі: Жатыр миомасымен ауырған науқас әйелдерге комплексті ем қолданылады. Қазіргі таңда миоманы емдеудің екі түрі бар. Олар: консервативті және хирургиялық ем.
Жатырдың миомасында консервативті ем көрсеткіші: клиникалық жағынан өз симптомдығы,миоманың экстрогенитальды аурулармен бірге жүруі,хирургиялық көмекке қарсы көрсеткіштер кезінде. Комплексті-консервативті ем жүйесіне: витаминдер,седативті препараттар-өсімдік дәрілері (дәрілік өсімдіктер). Дәрілік емес емге: физиотерапия (электрофорез) санаториялық-курортты ем,инемен емдеу (креодеструкция эндометрия).
Гормонотерапия. Жатыр миомасында гормондардың түрлерінің ішіндегі гистогендерде қолданады:
1) Норэтисторен
2) Инфекундин
3) Неместрон
4) Бусерелин
5) Наферелин
6) Декапентил.
Хирургиялық емнің түрлері:
Консервативті миомэктомия;
Жатыр қосалқыларымен және жатыр қосалқыларсыз жатырдың қынап үстілік ампутациясы;
Жатыр қосалқыларымен және жатыр қосалқыларсыз жатыр экстрипациясы.
Жатырдың лейомиомасы кезіндегі операцияға көрсеткіштері:
1) Анемия және гиперполименорея емінің нәтижесіздігі
2) Ісіктің үлкен көлемде болуы (жүктіліктің 12 аптасы және одан да үлкен) шағымдары болмауымен сипатталады.
3) Ісіктің көлемді өсуі (жылына 4 аптаға және одан да көлемді өсу)
Эндометриоз-жатыр қуысынан тыс жерде эндометрийдің құрылысына және қызметіне ұқсас дисгормональды,иммунотәуелді қатерсіз тіндердің өсіп кетуімен сипатталатын ауру.
Гинекологиялық аурулардың ішінде эндометриоз 8-25% бедеулі әйелдердің арасында 20-47,8% орын алады.
Эндометриоз 25-37 жастағы әйелдердің арасында жиі кездеседі.
Эндометриоздың жіктелуі:
Эндометриоз гениталды және экстрогениталды,диффузды және түйінді болып бөлінеді.
Гениталды
Ішкі: 1) жатыр денесінің (аденомиоз) 2) жатыр түтіктерінің интерстициалды бөлігі
Сыртқы: 1) Фоллопий түтіктері 2) аналық бездері 3) ретроцервикалды 4) іш пердесінің жатыр-тік ішек ойығы 5) сегізкөз-жатырлық байламдар 6) қынаптық 7) сыртқы жыныс мүшелері 8) аралық 9) жатыр мойының қынаптық бөлігі 10) жатырдың жұмыр байламдары
Экстрагениталды
Ішектік,қуықтық,тері асты клетчаткасының,өкпенің,операциядан кейінгі тыртықтың,трахеяның,көздің,бүйректің.
