Диқанбай -
егін егіп еңбек ететін қазақ жасы.
Еженхан -
мәнжу, сібе-солаң, қалмақ қауымына жеңілдік жасаған адам.
Маңызды деректер:
Оның бірі – тарихи оқиғалар мен нақтылы деректер негізінде өрбісе, яғни Ежен
хан (Цин-Қытай императорына жергілікті қазақтардың қойып алған аты) мен
Ақ патшаның (Ресей) арасындағы шекара бөлісі, одан кейінгі ел тағдыры,
отаршылдық езгіге қарсы ұлт-азаттық қарсылық, ұлттық бөліну туралы мәселе
болса, екіншісі – Демежанның жеке өмірімен байланысты. Мұндағы бір
ерекшелік, жазушы Демежанның шыр етіп жерге түскен күнінен бастап, қайтыс
болғанға дейінгі жарты ғасырлық өмір жолын тұтас қамтиды. Өйткені
Демежанның өмірге келуінің өзі – жатқан бір хикая.
Роман сол өлкеге белгілі Құрбан қажының қызы Бибі ханымның ұйқысы
құждың (алып күш иесі) ұйқысынан
да қатты, құдай қосқан қосағы, бас кейіпкер Демежанды оятудан басталады.
Бибінің сұлу сипаты, Шәуешек қаласының келісті табиғаты көркем тілмен
нанымды баяндалады.
Мұнда хандар ғана жоқ, басқаларының аты басқа болғанмен, заты бір. Мысалы,
үкірдай – аға сұлтан дәрежелі лауазым болса, зәңгі – болыс дәрежелес лауазым,
басқалары осылайша төмендеп, ретімен кете береді.
Цин (Қытай) империясының жоғары дәрежелі өкілі, Тарбағатай және
Алтай аймақтарының губернаторы Ши-амбыға Керімбай зәңгі баласы
Демежанды 13 жасында аманатқа тапсырады
. Ол уақытта ру көсемдері өз
балаларын бауырынан жырып, ұлыққа әкеп беруге тиіс болған.
Түбін қуып
келген де Демежан – Керімбайдың өз баласы емес, оның Гүлдерайым деген
жалғыз қарындасынан туылған жиені. Төртуыл руының болысы
Керімбайдың аулы на керейдің меркіт руынан бір қашқын жігіт келіп
сіңеді. Өте сымбатты, көр кі көз тойдыратындай өңді жігіт деген
Достарыңызбен бөлісу: |
