Стансалар бөлінісіндегі электр энергиясын өндіру

Қазіргі уақытта энергетика саласында “Екібастұз МАЭС-1” ЖШС-де 3 энергия блогы қалпына келтіруді талап етеді.

В 2010 жылы тау-кен өндіру саласында 51,8 млрд. теңге өнім өндірілді.

Өңірдің көмір өнеркәсібін Екібастұз тас көмір кен орнында көмір өндіретін (“Богатырь Көмір” ЖШС, “Ангренсор” ЖШС), сондай-ақ Майкөбе алабында қоңыр көмір (лигнит) өндіретін (“Гамма” ЖШС) кәсіпорындары бар. Тау-кен өндіру және энергетика саласының кәсіпорындары қалалық бюджеттің елеулі бөлігін қалыптастырады және өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуының негізі болып табылады. Көмір өнеркәсібінде көмір қорларының жоғары шоғырланымы бар.

млн. тонна

2009 жылдың деңгейінен 12,1%-ға жоғарғы болған, 2010 жылдың қорытындысы бойынша 38,9 млн.тонна көмір өндірген “Богатырь Көмір” ЖШС кәсіпорны бүкіл саланың көрсеткіштеріне негізгі ықпалын тигізеді.

Өңірдің өнеркәсіптік комплексінің дамуына,өкспорттығын есепке ала отырып сыртқы факторлар ықпал етеді:

Өнімнің сыртқы тұтынуға байланысты. “Богатырь Көмір” ЖШС жұмысы Ресей электр станцияларының тұтынунан тікелей байланысты. Тұтынудың азаюы кәсіпорында өндіріс көлемінің азаюына келтіреді.

Екібастұз өңірінің өнеркәсібінің құрылымында өңдеу өнеркәсібі 12,4 % құрайды.
Өңдеуші өнеркәсібінің өнім көлемі

Р/с №	Көрсеткіш атауы	2007 жыл		2008 жыл		2009 жыл		2010 жыл
		млрд. теңге	НКИ %	млрд. теңге	НКИ %	млрд. теңге	НКИ %	млрд. теңге	НКИ %
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1.	Өңдеуші өнеркәсіп	10,8	81,0	15,9	109,2	15,7	84,5	19,2	110,6

Екібастұз өңірдің өңдеуші өнеркәсібін орта және шағын бизнес ккәсіпорындарымен брілген. Өңдеуші өнеркәсібінде машина жасау (71,4%) және тамақ өнімдері өндірісінің (19,4%) елеулі үлес алады.

Қаланың өнеркәсібі дамуының оң үрдістеріне Қазақстан Республикасының 2010-2014 жылдарға арналған үдемелі индустриалдық-инновациялық дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде инвестициялық қызметті жандандыру ықпалын тигізді.

2010 жылы қала бойынша негізгі капиталға инвестициялар 51,2 млрд. теңгені немесе 2009 жылға 1,9 есе көп. Кәсіпорындардың қаржыландыру көздері бойынша инвестициялар құрылымындағы өз қаражаты басым рөлді сақтап, 2010 жылы – 81,3%-ды құрады.

Салалық құрылымда инвестициялардың барынша көп көлемі электрмен қамтапмасыз ету өндірісіне келеді. Айталық, ол 2009 жылы – 72,2%, 2010 жылы– 44,8% болды. Инвестиция салу жұмыс істеп тұрған және жаңа өндірістерді дамытуға ықпалын тигізді.

2009 жылы Екібастұз өңірінде салынған инвестицияларының жалпы көлемі 10,1 млрд.теңгенің 5 жобасы енгізілді, оның ішінде 1 жоба жаңа өндірістерді енгізу бойынша және 4 – кәсіпорындарды техникалық жарақтандыру және жаңғырту бойынша.

Қазақстан Республикасының 2010-2014 жылдарға арналған үдемелі индустриалдық-инновациялық дамыту жөніндегі мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде 2010 жылы инвестициялардың көлемі – 14,9 млрд. теңге, жұмыс орындарының саны – 373 болатын 5 жоба енгізілді, соның ішінде:

1. “Төртқұдық КБК” АҚ қайта жаңарту.Инвестиция көемі -1,03 млрд. теңге.

2.“Таман” ЖШС базасында жүк вагондарын жасайтын қуаттар құру (“Қамқор Менеджмент” ЖШС).

3. Нан-тоқаш өнімдерін шығару (“Энергия Капитал” ЖШС)

1.ЕМАЭС-1 қалпына келтіру және қайта жөндеу (№ 5 блоктың электр сүзгілерін монтаждау) (.

2."Богатырь" бөлінісінің көлік сызбасын қайта жөндеу

2011-2014 жылдары енгізілетін 6 инвестициялық жобаны іске асыру жалғастырылуда. Инвестициялардың көлемі 443,2 млрд. теңге, жұмыс орындарының саны – 2620.

2010 жылы өңірдің 7 кәсіпорында 719 жаңа орын құруға себеп болған өндірісті қайта жаңартудың жобалары 111,6 млрд. теңгеге жүзеге асты.

2007-2009 жылдар ішінде ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің құрылымы ауа райы-климатының жағдайларына байланысты өзгерді, сонымен бірге мал шаруашылығы саласының өнімі тұрақты басым келеді (2009 жылғы жоғары өнімді қоспағанда). Шынайы өлшемдегі өндірістің көлемдерін өзгертудің негізгі факторлары – егіс алаңдарын кеңейту, ауыл шаруашылығының мал санын ұлғайту.

пайызбен

Р/с №	Көрсеткіш атауы	2007 жыл	2008 жыл	2009 жыл
1	2	3	4	5
1.	АУЫЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ – барлығы соның ішінде:	100,0	100,0	100,0
2.	өсімдік шаруашылығы	31,0	30,4	28,1
3.	мал шаруашылығы	69,0	39,6	71,9

2007 жылғы қатынас бойынша 2009 жылы қолданыстағы бағаларда ауыл шаруашылығының жалпы өнімін өндіру 1,05 есе ұлғайды және 3518,3 млн. теңгені, оның ішінде өсімдік шаруашылығы – 226,0 млн. теңгені (өсімі 1,09 есе), мал шаруашылығы – 3292,3 мл4. теңгені (өсімі 1,05 есе) құрады.

Мал шаруашылығының үлесіне өндірілген ауыл шаруашылығы өнімінің 93,5%-ы келеді. Салада ауыл шаруашылығы жануарларының саны мен өнім өндіру көлемі өсуінің тұрақты үрдісі сақталуда.

Шаруашылықтардың барлық санаттарында мал басы мен құс саны ұлғаюда. 2010 жылдың басында 2007 жылмен салыстырғанда ірі қара мал басы (бұдан әрі – ІҚМ) 7,5%, жылқы– на 1,8% артты, құс – 17,9% азайды.

Мал шаруашылығы саласының даму көрсеткіштері

жыл соңында

Саланың бәсекеге қабілеттілігін арттыру жөніндегі елеулі жұмысты асыл тұқымды мал шаруашылықтары жүргізеді. 2009 жылы асыл тұқымды жануарлардың саны: ІҚМ – 1459 басты, соның ішінде 418 сиыр, жылқы – 573 басты құрайды. Тұқымын асылдандыру жұмысымен 3 шаруашылық, соның ішінде мал өсірумен – 2, жылқы өсірумен – 1 айналысады. Өңір бойынша асыл тұқымды жануарлардың үлес салмағы: ІҚМ – 5,1%, жылқы – 9,9%.

Екібастұз өңірі бойынша барлық ауыл шаруашылығы мал басының 62%-ы жеке меншік аулаларда, жануарлардың 8,0%-ы - ауыл шаруашылығы кәсіп-орындарда және 30%-ы - шаруа (фермерлік) қожалықтарда. Осы жағдай селекция жетістіктерін, жануарларды күтіп бағу мен азықтандырудың прогрессивтік технологияларын пайдалануды қиындатады.

Өңірдің ветеринарлық-санитарлық қауіпсіздігін қамтамасыз ету мақсатында және жануарларды сою қағидасының талаптарына сәйкес өңірде 10 сою пункттері мен алаңдары жұмыс істейді немесе қамтамасыз етушілік 71,4%-ды құрайды. Өлген жануарларды зарарсыздандыру үшін 10 мал қорымы пайдаланылады Ветеринарлық-алдын алу іс-шаралары бекітілген жоспар бойынша жүзеге асырылады. Жергілікті атқарушы органдар ветеринар мамандардың штатымен 45,0%-ға толықтырылған.

Өсімдік шаруашылығында дәнді дақылдар (жазғы егіс алаңының 75%) және күнбағыс (10,2%) өсіру өндірістің басты бағыты болып табылады. Бидай мен қарақұмық өңірдегі өңделетін негізгі дақылдар болып табылады – астық егу алаңдарының тиісінше 88,60%-ы.

2009 жылы соңғы бес жыл ішінде астық жиналды - өңдеуден кейінгі салмағы 2,8 мың тонна. 2009 жылы 2007 жылмен салыстырғанда дәнді дақылдардың шығымдылығы 0,3 ц/га дейін ұлғайды.

Бұдан басқа, өңірде картоп, көкөніс және бақша дақылдары өсіріледі, олар бойынша да шығымдылық өсімі байқалады.

Жерді суландыру ауыл шаруашылығын дамытудың ажырамас бөлігі болып табылады. Суландырылатын жерлерді енгізу мен қалпына келтіру негізінен ауыл шаруашылығы тауарларын өндірушілердің қаражаты есебінен жүргізіледі.

Жабық топырақты көкөніс шаруашылығымен Уванова ЖК -1 жылыжай айналысады, израильдық прогрессивтік тамшылау жүйесін пайдалана отырып суландырады.
Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру көлемі

Р/с №	Көрсеткіш атауы	Өлшем бірлігі	2007 ж.	2008 ж.	2009 ж.
1	2	3	4	5	6
Жалпы жинау
1.	Астық (өңделгеннен кейін)	мың тонна	2,1	2,0	2,8
2.	Картоп	мың тонна	11,2	13,3	13,7
3.	Көкөніс	мың тонна	3,5	4,6	4,8
Ауыл шаруашылығы дақылдарының шығымдылығы
4.	Астық (өңделгеннен кейін)	ц/га	6,5	5,2	6,8
5.	Картоп	ц/га	135,0	177,0	178,0
6.	Көкөніс	ц/га	147,0	219,0	211,0

Ауыл шаруашылығы ұйымдарының үлесі 70%-ды құрайды, жеке меншік қосалқы шаруашылықтарда өнім өндіру негізінен тауарлық емес сипатқа ие және халықтың жеке қажеттіліктерін қанағаттандыруды қамтамасыз етеді.

Ауыл шаруашылығы өнімдерін дайындау мен қайта өңдеу желісі дамыған: 30 дайындау пункттері жұмыс істейді (16 сүт бойынша, 12 ет бойынша және 2 тері және жүн бойынша), олардың 2-і қазіргі заманғы технологиялық жабдықтармен жарақтандырылған стационарлық пункт.

Базарларды жергілікті қайта өңдеу кәсіпорындарының өнімдерімен толықтыру үшін өңірде 19 ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу объектілері жұмыс істейді. Олардың құрамында 1 ет өңдеу бойынша, 1 – сүт өңдеу бойынша, 1 диірмен, 2 – макарон өнімдерін өңдеу бойынша, 12 – нан-тоқаш және кондитерлік өнімдерін шығару бойынша, 1 – күнбағыс майын өндіру бойынша, 1 – мал терісі мен жүнін қайта өңдеу бойынша.

Жалпы сыйымдылығы 4,0 мың тонналық 4 көкөніс сақтау қоймасы бар, желдету мен салқындатудың қазіргі заманғы жүйесімен жарақтандырылған.

Қайта өңдеу кәсіпорындарының өндірістік әлеуеті халықтың жергілікті жерде өндірілетін тамақ өнімдеріне қажеттілігін қамтамасыз ету мүмкіндігін иеленеді. 2008 жылмен салыстырғанда кәсіпорындар қуатының жүктемесі: сүт – 63 %-дан 65 % дейін, күнбағыс майы бойынша – 32-ден 38 % дейін, ет өңдеу бойынша – 43-тен 46 % дейін және жарма бойынша – 11-ден 14% дейін ұлғайды. Нан өндіру жөніндегі кәсіпорындар қуатының жүктемесі өткен жылдың деңгейінде (95%).

Сонымен бірге ауыл шаруашылығында мынадай проблемалық мәселелер бар:

- тұтастай АӨК бойынша: шағын тауар өндірісінің басым болуы, инновациялық жетістіктердің нашар енгізілуі, өнімдердің жекелеген түрлерінің төмен бәсекеге қабілеттілігі;

- өсімдік шаруашылығында: төменгі агротехника; қоймалардың (элеваторлардың, көкөніс қоймаларының) астық, картоп пен көкөніс қорларын сақтауды қамтамасыз етуге арналған белгілі бір талаптарға сәйкес келмеуі, облыс халқын маусым аралығында көкөністермен қамтамасыз етуге арналған жылыжайлардың жеткіліксіздігі;

-мал шаруашылығында: тұқымы төмен мал санының басымдығы (малдың 69% үй шаруашылықтарында); еңбекті қажетсінетін технологиялық үдерістерді механикаландырудың төменгі деңгейі, технологиялық жабдықтардың тозуы; азықтардың теңгерімсіздігі; жабдықталған сою пункттері мен алаңдардың, сондай-ақ мал көмінділерінің жеткіліксіздігі,

- ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеуді дамыту бойынша: ауылдық жерлерде орналасқан қайта өңдеу кәсіпорындарының нашар техникалық жарақтандырылуы, сондай-ақ оларды техникалық жағынан қайта жарақтандыруға арналған айналым қаражатының жеткіліксіздігі; маркетингтің әлсіздігіне байланысты жобалық қуаттардың толық пайдаланылмауы.

2010 жылы ет нақты өндірісі 4,7 мың тонна, сүт 23471,0 мың тонна құрады.

Дәнді дақылдардың жинау аумағы 2010 жылы 3787 гектра, соның ішінде бидай -3285 гап, сұлы -430 га, бақша дақылдары-30 га,көкеніс дақылдары -230 га, картоп -778 га және күнбағыс -880 га.

Көкеніс дақылдарының нақты жинауы 4900,0 тонна ( шығымдылығы 214 ц/га,дәнді дақылдар -1301,9 мың тонна.

Бақша дақылдарының жалпы өнімі 67 тонна (шығымдылығы -201 ц/га),картоп 14240 тонна (шығымдылығы -178 ц/га).

«Эльдорадо», «Айбек» шаруа қожалықтарымен, «Уванова»ЖК 27 тонна аммиак селитры, 5 тонна аммофос, 5,0 тонн аммиак селитры жалпы сомасы 874,1 мың теңгеге, тыңайтқыштардың 50% төмен бағаға сатылды.

Өлеңті ауылдық округіндегі «Отызбаевтар» шаруа қожалығы «Казагрофинанс» АҚ арқылы МТЗ-82 тракторын 3126,0 мың теңгеге сатып алды.

2010 жылы нан-тоқаш өнімдерін шығару (“Энергия Капитал” ЖШС) комбинаты іске қосылды, қайта өңдеу кәсіпорындары шығаратын өнім көлемін ұлғайтуға себебін тигізді.

Өңрде шағын және орта бизнесті дамыту қазіргі кезде экономиканың басымды бағыты болып саналады.

2009 жылы шағын және орта кәсіпкерліктің белсенді жұмыс істейтін субъектілерінің саны 2007 жылмен салыстырғанда 24,3% ұлғайды және 6902 бірлік құрады. Шағын және орта кәсіпкерлікте 16,4 мың адам қамтылды немесе 2007 жылға 112,3 %.

Кәсіпкерлік салада мемлекеттік көмектің комплексті шараларының арқасында шағын және орта бизнес субъектілерінің саны артуда.№ Шағын бизнес субъектілер саны 2010 жылы 8983 бірлік құрды, 2009 жылмен салыстырғанда -6661 бірлік,немесе 134,6%. Соның ішінде 1451 бірлік-заңды тұлғалар,7263 бірлік-жеке кәсіпкерлер,269 бірлік –шаруа қожалығы.

ШОК жалпы қамталғандар саны 76034 адам. Соның ішінде өңірдің экономикасында жалданған жұмыскерлер 87,5%,өздігімен қамтылған жұмыскерлер-12,5%.

ШОК үлесі,экономиканың өнеркәсіптік секторында қамтылғандар, шағын және орта кәсіпкерліктің және жалпы экономика сапалы дамуының маңызды көрсеткіші болып табылады. Өнеркәсіп өндірісі, және бірінші кезекте, қайта өңдеу өнеркәсібі еліміздің экономикасынының диверсифицировандық дамуын қамтамасыз етеді.

ШОК көп саны саудада, автомобиль,тұрмыс және өздік қолдану заттарын жөндеуде 34,4%, бұл қызмет түрлері шағын кәсіпкерліктің өндірісімен қолжетерлік болғандықтан. Өнеркәсіптік қызметпен -31,0%, құрылыспен -16,4%, жылжымайтын мүлік операцияларымен-7,5%, қалғандары ауыл шаруашылығында,білімдік,әлеуметтік қызметтерімен және денсаулық қызметімен,көлікпен және байланыспен 27,1%

Өңірдің экономикалық өсуі ауылдық округтағы шағын кәсіпкерліктің дамуына тікелей байланысты. Ауыл шаруашылық өнімдерін дайындау және қайта өңдеу және қызмет саласының дамуы басымды бағыты болып табылады.

Шаруашылық субъектілеріне халықаралық сапа стнадарттарын енгізу бойынша ұйымдастырушылық методикалық және консултативтік қызмет көрсетуде жұмыстар жүргізілуде.2009 жылы ИСО 9001 сапалы менеджмент жүйелерінің сертификаттарын «Вершина» және «Таман» ЖШС алды.

Қала кәсіпкерлері кәсіпкерлікті дамыту бойынша өңірлік форумдарда, республикалық және халықаралық көрмелерде,презентацияларында және оқыту семинарларында тұрақты қатысып тұрады.

Екібастұз қаласындағы шағын және орта кәсіпкерлік жағдайын шола отырып,келесі қорытындылар жасауға болады:

1. 2010 жылы шағын және орта кәсіпкерлік секторының абсалюттік көрсеткіштерінің өсуі байқалады (шағын және орта кәсіпкерліктің белсенді жұмыс істейтін саны,ШОК қамтылғандар саны,ШОК субъектілерімен шығарған өнім көлемі).

Кредит алуға байланысты қиындықтарға қарамастан, шағын және орта кәсіпкерлік саласы мемлекеттік қолдау алуды жалғастыруда. Жыл сайын кәсіпкерлікті қолдау инфрақұрылымын, қаржылық қолдау тетіктерін дамытуға, басқа да іс-шараларды іске асыруға бюджет қаражаты көзделеді.

«Жол картасы бизнесі -2020» бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында қазіргі кезде шағын кәсіпкерлік субъектілерінен екінші деңгейдегі банктарға жалпы сомасы 619,6 млн.теңгеге 9 өтінім түсті.
2.2.1.4 Инвестициялық қызмет
Инвестициялық қызметтің негізгі көрсеткіштері

Р/с №	Көрсеткіш атауы	2008 жыл	2009 жыл	2010 жыл
1	2	3	4	5
1.	Негізгі капиталға салынған инвестициялар, млн. теңге	20790,0	25021,0	51235,0
2.	өткен жылға, %	121,3	114,4	193,4

2010 жылы Екібастұз өңірі негізгі капиталына 51,2 млрд. теңге инвестиция салынды, бұл 2008 жылмен салыстырғанда 2,5 есе көп.

Өңірге негізгі капиталға салынған облыстық инвестиция көлемінің 15%-ы келеді.

Инвестицияларды қаржыландыру көздерінің құрылымында негізгі капиталға бұрынша кәсіпорындардың меншікті қаражаты үстемдік етеді.

Бұл ретте, 2010 жылы кәсіпорындардың, ұйымдардың және халықтың меншікті қаражатының салымдардың жалпы көлеміндегі үлесі – 54,2%-дан 81,3% көбейді, және керісінше, қарыз – 12,7%-дан 8,9% дейін, шетелдік капиталдың инвестициясы 2,8 млн.теңгеден 5,4 млн.теңгеге азайды.

Негізгі капиталға салынған инвестициялардың салалық құрылымында ең көп үлес салмағы электр энергетикасына -47,5% (2008ж-52,9%), тау-кен өндіру өнеркәсібіне – 25,8% (2008 ж. – 23,6%), өңдеуші өнеркәсіпте – 7% (2008 жылы – 2,3%) келеді.

2008 – 2010 жылдары барынша ірі инвестициялар жаңа өндірістерді іске қосу мен жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жаңғырту, сондай-ақ әлеуметтік объектілер салу жөніндегі жобаларды іске асыруға бағытталды.

Инвестицияның технологиялық құрылымында 26,0%- ғимараттар құрылысы және күрделі жөндеу жұмыстары, 67,6% -машина,жабдықтар,инструменттер,инвентарлар, 6,4%- басқада күрделі жұмыстар мен шығындар.

2008 – 2010 жылдар ішінде тұрғын үйді пайдалануға беру 33,4 мың шаршы метр жалпы алаңды құрады.

2009 жылы тұрғын үй құрылысына инвестициялар көлемінің азаюы байқалды: 2008 жылы – 716,9 млн. теңге, 2009 жылы – 289,4 млрн. теңге. 2010 жылы бұл көрсеткіш 2009 жылға қарағанда 1,3 есе артты және 362,1 млн.теңге құрады.
2.2.1.5 Сыртқы экономикалық қызмет

Екібастұз қаласы халықаралық, сыртқы экономикалық және өңіраралық байланыстардың қарқынды даму өңірі болып табылады.

Екібастұз өңірі сыртқы сауда айналымы кеден статистикасының деректері бойынша 2005 жылмен салыстырғанда 75,16%-ға ұлғайып, 2010 жылы 543,14 млн. АҚШ долларын құрады.
Сыртқы сауда көрсеткіштерінің серпіні

млн.АҚШ доллары