«экология және тұРАҚты даму» барлық мамандықтарға арналған ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік материалдары доцент Жумабеков С. Ж

Радон - дәмі мен иесі жок туссіз газ, аудан 7,5 есе ауыр, радийдың ыдырау өнімі болып табылады. Радон жер кыртысынан біртіндеп бөлінеді, алайда оның сырткы ауадағы жинакталуы элемнің әр-турлі нуктелері ушін елеулі ерекшеліктерімен көрінеді. Топырак эмиссиясын коспағанда минелардық тектегі курылыс материалдары:киыршық ақ тас, цемент, кірпіш жэне т.б. радон көздері бола алады. Барлык жыныстарда уран мен торри кездеседі.Ал кейбір жыныстарда мысалы гранитте уран кобірек жинақталуы мумкін.Қурылыс материалдарына радон радий ыдыраганда пайда болады. Пайда болған радонның бір болігі кезге керінбейтін тесік аркылы гимаратқа түседі. Егер гимарат нашар желдетілсе. ал күрылыс материалдары мен топырак уран мен радийдын едэуір үлкен молшерін бойында ұстаса, онда радон үлкен мөлшерде жиналуы мүмкін. Адамның ғимаратта едәуір уакыт болғандығын ескергенде, ол ала алатын тиімді сэулелену дозасы кэсіпқойлар алатын доза жүктемесінен асып түсуі мүмкін. Көп жагдайда радонга байланысты дозалык жүктемені едэуір азайтуға болады. Жер төлелерді кымтау мен желдету топырактан радоннын етуін айтарлык азайтады. Табиғи радиоактивтік элементтер кабырғада көп болса, радоннын жиналуын кабырғаны герметикалық бояумен сырлау және катты желдету арқылы азайтуғаболады.

Радиацняның табиғи көздеріне космостык сәуле жатады. Олар алынатын радиацияның табиғи кездері дозасының жартысын құрайды.

Ядролық қару — жарылғыш, жаппай жою қаруы.

Оның негізі — уран мен плутонийдін кейбір изотоптарынын ауыр ядроларының тізбекті ядролық бөліну реакциялары кезінде немесе сутегі изотоптарынын женіл ядроларының термоядролық реакциялары кезінде бөлініп ішкі ядролық энергияның пайдаланылуы. Ядролық жарылыстың нәижесінде-әдеттегі оқ-дәрінің жарылыс энергиясынан асып түсетін орасан зор энергия бөлініп шығады.