«Эксперименталды психология» пәні бойынша практикалық сабақтарға арналған Әдістемелік нұСҚАУ
немесе одан да көп таңдапалынған табиғи топты салыстыру. 2
жүктеу/скачать 138,47 Kb.
|
Практ зан Эксп псих
| 1.2 немесе одан да көп таңдапалынған табиғи топты салыстыру.
2.2 немесе одан да көп топты жолмен зерттеу, мұнда олардың айырмашылықтары ғана емес, олардың уақыт ішінде өзгеруі де зертеледі. Кроссмәдени зерттеу ерекше болғандықтан, арнайы тестпен өлшенеді. Кроссмәдени психология өзінің бастауыш В.Вундттың және ХХ ғасыр басындағы француз социологтары Г.Лебон, А.Фулье, Г.Тардтың еңбектерінен алады. Алайда бұлғалымдар эмперикалық зерттеу жүргізген жоқ. Зерттеудің методология сынық негізін қалаған В.Вундты 1900-1920жылы ол 10 томнан тұратын “халықтар барып рухы болып тіл мәдениеті табылады деді”. Вундт халықтың рухын көтеретін екі ғылым халықтың тарихи психологиясы мен психологиялық этнологияны көрсетті. Мұның біріншісі түсіндірмелі ғылым болып, екіншісі сипаттамалы ғылым болып есептеледі. Халықтың психологилық негізгі болып индивидуалды сананың көлемін көтеретін тіл, миф және салт-дәстүрден тұрады. Француз психологтарын мен австрия психоаналитиктерімен салыстырғанда бұқаралық жүріс-тұрыстан, халықтық рух көбірек қызықтырады. Қазіргі проссмәдени психологияда эмперикалық ідіс басым роль атқарады. Кроссмәдени зерттеудің пәні болып адамдардың психикалық ерекшеліктері есептеледі. Кроссмәдени зерттеудің дұрыс жоспарлау үшін мысалды есепке алу керек.біріншіден қандай психикалық ерекшеліктер мәдени факторға ықпал жасайды. Екіншіден мәдениет және мәдени фактор түсініктеріне операциональды анықтама беру керек. Үшіншіден әр түрлі мәдени қоғамға жататын адамдардың жүріс-тұрысын, психикалық ерекшеліктерін зерттеу үшін аденватты зерттеу әдісін таңдап алуымыз керек. Төртіншіден зерттеу обьектісі таңдап алуымыз керек. Яғни екі түрлі мәдениет өкіліне жататындардың бір-бірінен айқын айырмашылықтарын көрсететін ерекшеліктерін таңдауымыз керек. Негізінен кроссмәдени псигология псигогенетика аяөталған жерден басталады. Кроссмәдени зерттеуде тұқымқуалаушылық пен салыстырғанда қоршаған орта ықпалы көбірек қызықтырады. Алайда қоршаған орта әсерінен болған бірде бір анықталған индивидуалды психологиялық параметр жоқ, сондықтан психологиялық қасиеттердің мәдени детерминиациясы туралы болжам оның барлық аумағын психофизиологиялық параметрден бастап, тұлғаның құндылық бағыттылықтарын қамтиды. Мәдениеттің психологиялық ерекшеліктеріне сипаттайтын бірнеше жіктеулер бар. Олардың ішінде кеңінен тарағаны Х.С.Приандис қалыптастырылған “мәдени синдром” түсінігі- бұл құндылықтардың, бағыт, сенім, жүріс-тұрыс моделі мен нормасы бойынша бір мәдени топтың екінші топтан айырмашылығы. Мұнда мәдениеттің негізгі өлшемдері “қарапайым-күрделілік”, “жекелік-ұжымдық”, “анықтық-тұйықтық” т.б. Кроссмәдени зерттеу жұмыстарының нәтижесі мынадай этаптардан тұрады. универсалды топты таңдау және мәдени универсалды әдістемені құру. Мәдени спецификалық айнымалыны бөлу және әдістемені толықтыру. Кроссмәдени валидтілік жолымен әдістемені түзеті. Ең көп тараған әдістемелер Г.У.Солдатова мен Е.В. Рыжованың “Тұлғалық біртектілеу типі” әдістемесі мен Г.У.Солдатова, И.М.кузнеуов, С.В.Рыжованың “Мәдени-құндылық дифференциал” әдістемелері. Бұл әдістемелердің мақсаты-топтың құндылық бағыттары зерттеу. Психогенетиканың негізгі мәселесі индивидуалды психологиялық айырмашылықта тұқым қуалаушылық пен қоршаған орта әсері. Адамдардың өзгеруі тұқым қуалаушылық пен ортаның өзара әрекетіне шартталған. Бір ұрпақтан екінші ұрпаққа информацияның берілуі тұқым қуалаушылық болып табылады. Организмдегі гендердің жиынтығы инотип деп аталады. фенотип деп-генатип пен қоршаған орта әсерінің нәтижесінде қалыптасатын индивидтің өмірінің сыртқы көрінісін айтамыз. Психологияда психогенетика деп социоэкономикалық, мәдени және әлеуметтік –психологиялық даму дүйесі түсіндіріледі. Генетикалық және орта ерекшеліктерінің байланысы генетикалық детерминанттар индивидуалды ерекшеліктерді, орта детерминанттары жүріп – тұрысты көрсетеді. Психогенетикалық әдістерді толығырақ қарастырылатын болсақ, бұл әдістердің бірнеше түрлері бар. 1. генеалогиялық әдіс-оның негізін 1869ж Ф.Гальтон салған. Ол көбіне медицинада тұқымқуалаушылық ауруларды зерттеуде қолданылады. 2. Егіздер әдісі-Ф.Гальтон 1924 негізін салған. Мұнда монозиготалы және дизигатолы егіздер зерттеледі. 3. Отбасылық әдіс-отбасы мүшелері бір-бірімен салыстырылып зерттеледі. 4. Асыранды балалар әдісі-генетикалық және қоршаған орта факторларын зерттеуде тиімді әдіс болып есептеледі. жүктеу/скачать 138,47 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|