Әлеуметтану пәні бойынша дәрістер кешені
Дәріс №13. Денсаулық және медицина
жүктеу/скачать 348,5 Kb.
|
лекция Әлеуметтану-1
| Дәріс №13. Денсаулық және медицина.
I. Қоғамдық денсаулық сақтауды дамыту Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДҰ) деректері бойынша адам денсаулығы денсаулық сақтау жүйесіне небәрі 10%-ға тәуелді және адамның ақпараттық ортасының барлық өсіп келе жатқан күшінің, таңдау құқығының, әлеуметтік мәртебесінің деңгейі мен белгілі бір өмір салтын қалыптастыру жөніндегі мүмкіндіктердің қол жетімділігінің ықпалымен қалыптасатын индивидиумның денсаулық жағдайы көбіне оның өмір салтына байланысты екені айқын болады. Ағымдағы жылы Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдауында қазіргі заманғы денсаулық сақтау қымбат тұратын стационарлық емге емес аурулардың алдын алуға көбірек бағдарлануына басты назар аударылды. Қоғамдық денсаулық сақтауды құру шеңберінде оның қызметі медициналық көмек көрсетудің бастапқы деңгейімен, тиісті ғылыми-зерттеу ұйымдарымен және бағдарламалармен тығыз ықпалдасатын болады. Бұл медициналық көмекті ұйымдастырудың интеграцияланған моделін дамыту үшін негіз болады. Халықаралық тәжірибе бізге қоғамдық денсаулық сақтау саласында, әсіресе халықтың денсаулығын нығайтуға ғана емес, ел экономикасын дамытуға елеулі үлес қосатын инфекциялық емес аурулардың профилактикасы бойынша шұғыл шаралар қабылдау үшін негізделген экономикалық дәлелдерді көрсетеді. Соңғы 5 жылда Қазақстанда қанайналым жүйесінің аурулары 5,4%-ға, онкологиялық аурулар 2,1%-ға, қант диабеті 20%-ға, тыныс алу ағзаларының аурулары 10%-ға сияқты негізгі инфекциялық емес аурулар ауыртпалығының өсу үрдісі байқалады. Бұл созылмалы аурулар бүкіл әлем бойынша өлімнің негізгі себептері болып табылады. Соңғы жылдары олардан өлім инфекциялық және паразиттік ауруларға қарағанда жоғары. Қазақстанда өлім жағдайларының 67%-ы созылмалы инфекциялық емес ауруларға жатады. Созылмалы инфекциялық емес аурулар әлемде алдын алуға болатын аурулар мен мүгедектіктің негізгі себептері болып табылады. Бұл сын-қатер Қазақстан азаматтарының денсаулығына әсер етеді және тәуекелдің мінез-құлықтық факторларының кең таралуы мен күрделі демографиялық жағдай сияқты негізгі факторлармен байланысты. Соңғы 15 жылда өлім себептерін талдау денсаулық көрсеткіштерін одан әрі жақсарту тек қоғамдық денсаулық сақтауды дамыту және қоғамда Денсаулықты ұстануды орнату жағдайында ғана мүмкін екендігін көрсетті. Денсаулық сақтау саласындағы көрсеткіштердегі ЭЫДҰ елдерімен алшақтықты жою қажет. Сондай-ақ халықтың денсаулығына негізгі детерминант: қоршаған орта факторлары (су, экология), мінез-құлық факторлары (дұрыс тамақтанбау, дене белсенділігінің төмендігі, зиянды әдеттер), қауіпсіз емес өмір сүру ортасы (жоғары жарақаттану) айтарлықтай теріс әсер сақталып отыр. Жаһандық сын-қатерлердің бірі халықтың белсенді көші-қоны және белгілі бір өңірлер үшін тән емес инфекциялардың пайда болуы, сондай-ақ халықаралық медициналық-санитариялық ережелерді (бұдан әрі-ХМСЕ (2005)) енгізу арқылы алдын алуға немесе азайтуға болатын жаңа, бұрын белгісіз инфекциялардың (Эбола қызбасы, тұмаудың жоғары патогенді түрлері, коронавирустық инфекция және т.б.) пайда болуы болып табылады. Қазақстан ХМСЕ енгізілген және қолданылуы тиіс 196 қатысушы елдің қатарына кіреді. Бұл жағдайда Кодекс жобасының жаңа редакциясы шеңберінде барлық әлеуметтік әріптестердің: мемлекеттің, жұмыс берушілердің және азаматтардың өздерінің осы сын-қатерлерді жеңілдету және жоғары тиімді және қаржылық тұрақты денсаулық сақтау жүйесін құру үшін күш-жігері жұмылдырылатын болады. Сектораралық өзара іс-қимыл аурулардың пайда болу қаупі факторларын азайтуға және халықаралық бірлестіктермен және ұйымдармен (ДДҰ, БҰҰ, ЮНИСЕФ, оның ішінде оларда қазақстандық мамандарды ілгерілету және оларды секондау арқылы тексеру мақсатында) тығыз ынтымақтастыққа бағытталатын болады. Ведомствоаралық өзара іс-қимылды қамтамасыз етуде негізгі орган болып табылатын Ұлттық және өңірлік үйлестіру кеңестерінің рөлі мен функциялары күшейтілетін және заңнамалық түрде бекітілетін болады. Кодексте халықаралық медициналық-санитариялық қағидаларды іске асыру, азаматтардың денсаулығын сақтау, сондай-ақ Қазақстан Республикасының аумағын санитариялық қорғау жөніндегі іс-шараларды ведомствоаралық үйлестіру саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру бөлігінде ведомствоаралық үйлестіруді жүзеге асыруға мүмкіндік беретін Денсаулық сақтау министрлігінің рөлі күшейтілетін болады. Кодексте сондай-ақ АИТВ, туберкулез, психикалық аурулар және басқа да аурулар сияқты айналасындағыларға қауіп төндіретін әлеуметтік мәні бар аурулардың профилактикасы бойынша шаралар көрініс табады. Қоршаған ортаның ластануының жоғары деңгейі, қалалар мен елді мекендердің қанағаттанғысыз санитариялық жағдайы, оларды абаттандыру, оларды шешу тек сектораралық деңгейде ғана мүмкін болатын жұмыс істейтін азаматтардың денсаулығын сақтау жөніндегі іс-шаралардың жеткіліксіздігі сол күйі қалып отыр. Соңғы жылдары халық денсаулығының әлеуметтік тәуелді және кәсіби тұрғыдан негізделген проблемалары (дизадаптивтік синдромдар, шаршау және шаршау, стрессогендік аурулар) прогрессивті дамиды. Қоғамдық денсаулық мақсатына сектораралық өзара іс-қимылсыз қол жеткізу мүмкін емес. Осыған байланысты, Кодекстің жаңа редакциясында қоғамдық денсаулықты сақтау мәселелерін шешуде экономиканың әрбір секторының міндеттері мен жауапкершілігі айқындалады. Денсаулық сақтаудың барлық бағыттары үшін негізгі проблема денсаулық мәдениетін қалыптастыру, денсаулық беделін арттыру, өміршеңдік, белсенді ұзақ өмір сүру факторы ретінде денсаулық құндылығының өзін-өзі сезінуі болып табылады. Халықаралық тәжірибе әрбір азаматтың жақындары мен айналасындағылардың денсаулығы үшін жауапкершілігін куәландырады. Оны қалыптастыру үшін елдің барлық азаматтарын мектеп жасынан бастап алғашқы шұғыл көмек көрсету, дефибрилляторларды пайдалану дағдыларына үйрету қажет. жүктеу/скачать 348,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|