12.5. Есту және тепе-теңдік сақтау мүшесі
391
1 2 .1 9 -сур ет. Спиралды мүшенің жүйкеленуі және медиаторлық жабдықталуы
(схема): 1 — ішкі қылшықты (сенсоэпителийлік) жасуша; 2 — сыртқы қылшықты
(сенсоэпителийлік) жасушалар; 3 — қылшықты жасушалардағы рецепторлар; 4 —
рецепторлық нейронный, дендритіндегі эфферентті аяқтама; 5 — сыртқы қылшық-
ты жасушалардағы эфферентті жүйкелік аяқтамалар; 6 — спиралды түйіннің бипо-
лярлы нейрондары; 7 — жабу мембранасы
терминалдарда ірі көлемді (100 нм үлкен) түйіршіктелген көпіршіктер түрінде опи-
одтар (энкефалиндер) табылған. Олардың кызметтері баска медиаторлардың:
ацетилхолиннің, норадреналиннін, гамма-аминомай кышкылынын (ГАМҚ) белсен-
ділігін тікелей
рецепторлармен байланысу, немесе мембрананың иондар мен медиа-
торларды өткізгіштік касиетін өзгерту арқылы модуляциялау.
Коздыру медиаторлары (аминоқышқылдар).
Ішкі кылшыкты жасушалардың негізі
аймағында және спиралды ганглийдін үлкен нейрондарында глутамат аныкталған.
Аспартат сырткы кылшыкты жасушалардың айналасындағы,
кұрамында ГАМҚ бар
афферентті терминальдарда және спиралды түйіннін кіші нейрондарында табылған.
Олардың кызметі К+ и Na+ каналдарынын жұмысын реттеу болып табылады.
Есту сенсорлык жүйесінің кыртыстык орталығының нейрондары жоғарғы самай
иірімінде орналасып, ол жерде 3 және 4 кыртыс табакшаларынын жасушаларында
дыбыс сапасының (дыбыс каркындылығы, тембрі, ырғағы, тоны) интеграциясы өтеді.
Есту сенсорлык жүйесінің кыртыстық орталығынын баска сенсорлык жүйелердін
кыртыстык орталыктарымен,
сонымен катар, кыртыстың моторлык орталығымен,
көптеген ассоциативтік байланыстары болады.
Тамырлануы.
Жарғакты лабиринттің артериясы мидын жоғарғы арте-
риясынан бастау алады. Ол екі тармакка бөлінеді: вестибулярлык және
392
12-Тарау. Сезім мүшелері
жалпы кохлеарлык. Вестибулярлык артерия
есту дактарының аймағында
кылтамырлык өрімдер кұрай отырып, эллиптикалык және сферикалык
капшыктардың төменгі және бүйірлік бөліктерін,
сонымен бірге, жартылай
иірімді түтікшелердің жоғарғы бүйір бөліктерін канмен камтамасыз етеді.
Кохлеарлык артерия спиралды ганглийді канменен камтамасыз етеді, және,
вестибулярлык баспалдактың және спиралды сүйек табакшасының периосты-
лары аркылы, спиралды мүшенің базальды мембранасының ішкі бөліктеріне
дейін жетеді. Лабиринттің венозды жүйесі үш, бір-бірінен тәуелсіз — ұлуда,
кіреберісінде және жартылай иірімді каналдарда
орналасатын веноздык
өрімдерден күралады. Лабиринтте лимфа тамырлары табылған жок. Спирал
ды мүшеде кан тамырлары болмайды.
Достарыңызбен бөлісу: 
