4.2. Жасушаның қурылымдық компоненттері
63
Интегралды нәруыздардан баска мембранаға жарым-жартылай кіріктірілген
немесе жартылай интегралды және билипидті
кабатка кірікпеген немесе
мембрана манынын, нәруыздары болады. Биологиялык кызметіне орай мем
брана нәруыздарын нәруыздар-ферменттер, нәруыздар-тасымалдаушылар,
рецепторлык және кұрылымдык нәруыздар деп бөледі.
Мембрананың көмірсулары липидтердің немесе
нәруыздардың молекула-
ларымен байланыскан түрде ғана болып, бос түрде кездеспейді. Мұндай заттар
гликолипидтер және гликопротеидтер деп аталады. Липидтердің,
нәруыздар-
дың және көмірсулардың саны мен кұрамы бойынша мембраналардын
араларындағы айырмашылыктар каншалыкты үлкен болғанымен,
олардын
негізгі кұрылымымен аныкталатын, барлык мембраналарға ортак жалпы
қасиеттері болады. Барлык мембраналар бір жағынан цитоплазма және сырткы
ортаның, екінші жағынан матрикстін және мембраналык органеллалардың ішкі
кұрамы арасындағы заттардын еркін диффузиясын
шектейтін тоскауылдык
кұрылым болып табылады.
Әрбір мембрананын арнайы кызметтік жүктемесінің ерекшеліктері, көбі-
несе ферменттер немесе ферменттік жүйе болып табылатын, нәруыздык кұра-
мынын касиеттерімен және ерекшеліктерімен аныкталады. Мембраналардын
кызмет аткаруында мембрана үстілік кабаттын гликолипидтері мен глико
протеидтер! маңызды кызмет аткарады.
Плазмалык мембрана. Жасушанын тоскауылдык-рецепторлык және тасымалдау
жүйесі
Плазмалык
мембрана, немесе плазмолемма
(membrana cellularis
) әр түрлі
мембраналардын арасында ерекше орын алады.
Бұл шеткері беткейлік
күрылым, ол жасушаны сыртынан шектеп кана коймайды, сонымен катар
оның жасушадан тыс ортамен
байланысын да камтамасыз етеді, яғни
жасушаға эсер ететін барлык заттармен және стимулдармен де тікелей байла
нысын жүргізеді.
Достарыңызбен бөлісу: 
