Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

11
реттелу деңгейін жоғарылатады. А.
субъектіде өзінде белгілі бip түйсік-
терді, қабылдауларды, сезімдерді ту-
дыруға, өзінің ес, зейін, процестерін, 
эмоциялық соматикалық реакция-
ларын меңгеруге мүмкіндік береді. 
Ырықты
А. өзіне бағытталған сөздік 
(вербалдық) нұсқаулардың немесе та-
лап етілетін физикалық немесе пси-
хикалық күйдің өзгеруімен байла-
нысты болатын жағдаяттарды ойша 
қайта жаңғырту негізінде жүзеге 
асады. Оның тиімділігіне психика-
лық релаксация мен бай қиял әсер 
етеді. 
Ырықсыз
А. субъекттің өз идея-
ларына, тұжырымдамаларына, баға-
лауларына, олардың дұрыстығы мен 
шынайылығына күмәннің болмауы-
мен, сананың қадағалау функцияла-
рының төмендеуімен сипатталады. 
Мұның салдары кейде психикалық 
ic-әpeкеттің енжарлығына әкеледі. А. 
өзіндегі белгілі бip аурудың қозуын 
күту және оның міндетті түрде бола-
тынына өзін сендірумен бipге жүре-
тін организмнің түрлі жүйелерінің 
бұзылуында көрініс табуы мүмкін. Ke-
piciншe оқиға плацебо-эффект (пре-
паратты қабылдағаннан кейінгі) жағ-
дайында көрініс табады.
АГГЛЮТИНАЦИЯ
( лат. 
agglutina- 
re – 
қаз. 
желімдеу
)
 – 
түбір сөздің соңы-
нан қосымшалардың тізбектеле жал-
ғану тәсілі. А. (жалғамалылық) жаңа
бейнені әртүрлі объектілердің бөлшек-
терін біріктіріп жасау тәсілі. Қиялда 
анализ, синтез 
әдістері, 
агглютина- 
ция, схематизация 
түрлі 
схемалар 
мен 
суреттердің 
акцентировка 
(бейненің 
типтік басты белгілерін жасау) тәсіл-
дері жиі қолданылады. 
Қиялдағы елес- 
терді топтастырудың қарапайым тү- 
рі агглютинация 
деп аталады. Осы 
тәсіл арқылы мифологиялық бейнелер 
(кентавр, сфинкс, жезтырнақ) мен түр-
лі механизмдердің, машиналардың 
конструкциялары (амфибия-танк, су-
дан өте алатын жеңіл танк, аэрошана 
суға қонып, ұша алатын ұшақ) құрас-
тырылады. А. тәсілі ежелгі Мысыр 
елінде, сондай-ақ Солтүстік Америка 
индеецтерінің өнер ескерткіштерін-
де үлкен орын алған.
АГГРАВАЦИЯ
(лат 
aggravatio
– қаз. 
салмақ түсіру, ауырлату
) – белгілі 
бір аурудың белгі нышандарын асы-
ра бағалау. А.-ға истероидтық акцен-
туация (мінез-құлық ерекшеліктері-
нің шектен тыс айқын көрінісі) сыр-
қатына шалдыққандар, психопатия-
лық аурулар, сондай-ақ түрінен ай-
қын психикалық өзгерістер байқала-
тын егде жастағы адамдар бейім ке-
леді. А-ны қара басының қамы үшін 
өзінде жоқ ауруды сылтаурату тәрізді 
айла-амалдан айыра білу керек.
АГНОзИЯ
(грек. 
а 
– қаз. 
теріс бөл- 
шек +gnosis – 
қаз. білім)
 
–
 бас миы 
жоғарғы бөліктерінің зақымдану сал- 
дарынан адамның қабылдауында та- 
нып білу қабілетінің бұзылуы. 
Таным-
дық әрекеттердің (үрдістердің) көру, 
есту, сипау және басқа түрлерінің 
зақымдалғанын анық байқауға бола-
ды. Мыс., мидың жұлын алабы за-
қымдалса, адам өзі көріп тұрған сурет-
терінің бейнесін дұрыс пайымдай 
алмайды. Оның тек жеке бөлшекте-
рін ғана қабылдайды. Ол сөйлей алса 
да нәрселердің мәнді белгілерін мән-
сіз белгілерінен ажырата алмайды. 
Ондай адамдардың ақыл-ойы қалып-
ты болып көрінгенімен қабылдау үр-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: