Қ65 д м г ш м л а у ш й л р р іж т щ І > — ііч іг п Ж. Қоңыратбаева тіл білімі
бпімін калыптастырды. Олтілдердітипологиялықбелгілерінеқарай
жүктеу/скачать 17,16 Mb. Pdf көрінісі
|
b1938
| бпімін калыптастырды. Олтілдердітипологиялықбелгілерінеқарай
жіктеуде екі түрлі белгіні негіз етуді ұсынады: а) тілдік тұлғалар қарым-қатынасы, э) сөйлем құрау тэсілдері. Осы белгілеріне сүйене отырып В. Гумбольдт дүниежүзіндегі тілдерді төрт топқа бөледі, төртінші етіп инкорпоративті тіл дегенді қосады. Оған Америка үндістерінің тілін жатқызады. Қазір типологиялық белгілердің негізгілері ретінде сөз құрылымын, сөздердің тұпғалық түрленісін, сөз жасайтын, сөз түрлендіретін тұлғаларды, синтаксистік қатынастарды алады. Ү сы яы латы н әдебиеттер: 1. Гумбольдт В. Избранные труды по языюознанию. Пер. с нем. Г.В.Рамишвили. Москва, 2001. 2. Кодухов В.И. Общее языкознание. Учебник. Москва, 1974. 3. Березин Ф.М., Головин Б.Н. Общее языкознание. Москва, 1979. 4. Сусов И.П. История языкознания. Москва: Восток - Запад, 2006. 5. Степанов Ю. С. Основы общего языкознания. Москва, 1975. 6. Лингвистический энциклопедический словарь. Москва, 1990. 7. Қордабаев Т., Қалиев Г. Жалпы тіл білімі. Оқулық. Алматы, 2004. 85 Тақырып: XIX ҒАСЫ Р ТІЛ БІЛ ІМ ІН Д ЕГІ БАҒЫТТАР М ЕН М ЕКТЕП ТЕР Қ арасты ры латы н мәселелер: Логикалық багыт, негізгі иде- ясы. Психологиялық багыт, негізгі идеясы. Натуралистік багыт, негізгі идеясы. Жас грамматистер багыты, негізгі идеясы. Мәскеу лингвистикалыц мектебі, негізгі идеясы. Қазан лингвистикалық мектебі, негізгі идеясы. ііл ошші тарихындағы түрлі ағымдардың тууына себеп болган басты нәрсе 1 тілге берілген анықиамалар, тілдің тууы, да- муы төңірегінде болды. Осыған байланысты тіл білімі тарихында түрліше ағымдар мен бағыттар, мектептер қалыптасты. Л оги калы қ бағыт, негізгі идеясы Логикалық бағыт — тілді ойлауға жэне логика мен филосфиядағы эртүрлі ағымдар мен концепцияларга қатысты зерттейтін көзқарастар жиынтығы. Логикалықбағыттыңнегізгі мақсаты-ойлаудыңтанытқыштық қызметін, логикалық категориялар мен тілдік категориялар арасындағы қатынасты зерттеу, тілдік категориялардың логикалық сипатын айқындау. Олардың пікірінше, логикалық категорияларға жататын үғым, байымдау, субъект, предикат пен тілдік категорияға жататын сөз, сөйлем, бастауыш, баяндауыш сияқтылар арасында үндестік, бірлік бар. Алдыңғы логикалық категориялар соңғы тілдік категориялар арқьшы жарыққа шығады: үғым - сөз, байымдау - сөйлем, субъект - бастауыш, предикат - баяндауыш арқылы, т.б. Бірақ логикалық категория мен грамматикалық категориялар ара- сында қайшылықгар, үқсамаушылықтар да көп. Ойлаудың логикапық қүрылымы мен тілдің грамматикалық құрылымы арасындағы негізгі қайшылықгар, үйлесімсіздіктер мы- налар: Логикапық байымдау мен грамматикалық сөйлем көп жағдайда өзара үйлеспейді. Байымдау — ойлаудың мақүлдауды не мақүлдамауды ғана білдіретін формасы жэне ол субъекгі мен пре- дикаттан қүралатын екі мүшелі, ал грамматикалық сөйлем хабарлы да, сүраулы да, лепті де, бүйрықты да болып келеді, сонымен қатар 86 сөйлем бір құрамды да, жайылыңқы да болады. Мүшеге бөлінуі жағынан да сөйлем байымдаудан өзгеше. Логикалық категориялар мен грамматикалық категория- лар арасында да үйлесімсіздік көп: логикада сөздер затты, сапа- ны, эрекетті білдіретін түрлерге ғана бөлінеді. Ал грамматикада бүлардан басқа да сөздер табы бар. Тілдік формалардың бэрі бірдей логикалық мазмүнға ие емес. Логикалық үғым мен сөз мағынасы арасында да көп өзгешелікте кездеседі. Сөздер тек үғымды ғана емес, үғымға жат- пайтын эртүрлі мағыналарды да, түйсік, түсінік, сезіну, қабылдау, нүскауларды да білдіреді. Сондай-ақ, сөздер көп мағыналы болады, кейде белгілі бір үғым жеке сөз арқылы емес, сөздер тіркесі арқылы да беріледі. Логикаға қарағанда тілдің мүмкіндігі де, өрісі де орасан кең. Логикалық категориялар мен тілдік категориялар арасыдағы үйлесімсіздікті ашумен қатар психологтар ойлау түрлерін жете зертгеуге, ойлаудың бейнелі, эмоционалды, техникалық, индивидуалдық түрлерін айқындауды міндет етіп қояды. Олар логикалық формаларға, логикалық байымдауларға түсінік бірлігін, психологиялық байымдауды қарсы қояды, сөйлеу әрекетін, сөйлеу контексін зерттеуді үсынады. Психологиялық бағытта мэселені тіл ғалымдары секілді тіл мен ойлаудың қарым-қатынасы демейді, сөйлеу мен ойлаудың карым-катысы дейді. Өйткені психологтар үшін негізгі проблема - адамдардың сөйлеу әрекеті. Сөйлеу эрекеті сөйлеушілердің психикасымен байланысты. Тілді логикалық түрғыдан қарастыру б.з.д. Ү-І ғасырлардағы грек философиясына, орта ғасырлардағы батыс еуропалық схоластикалық ғылымға, XIX ғ. соңы мен XX ғ. басындағы бірқатар мекгептер мен бағыттарға тэн. Тіл білімінің логикамен байланысы ежелден белгілі. Стоик- тер енгізген «логика» термині ойдың сөзбен берілуі деген үғымды білдіреді. жүктеу/скачать 17,16 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|