С. Мұқановтың шығармалары жасөспірімдерді Отаншылдыққа, патриоттықа тәрбиелеудің маңызы

1. 
   Ж.Жабаев өмірі мен шығармашылығы.
   
2. 
   Б.Момышұлы жауынгер-жазушы.
   
3. 
   Қ.Қайсенов партизан-жазушы.
   

1. 
   Ғ.Мүсірепов өмірі мен қызметі.
   
2. 
   Ғабиден Мұстафиннің өмірі.
   
3. 
   Баубек Бұлқышев жалынды батыр жазушы.
   

1938 жылдын басында ол «Айсұлу» атты үлкен поэма жазуға әзірленді. Бұл шығармасын жазуға ол көп дайындық жасады. Талай нәрселер оқыды. Әсіресе, Пушкиннің, Лермонтовтың, Байронның шығармаларынан үйренді. Поэманы жазу үстінде классиктерді оқуды мүлдем күшейтті. Кейде әдебиет жөнінде әңгімелесіп отырып: Шіркін десеңші, керемет – ау Лермонтов! - дейтін көзін жұмып, ойға батып. Әдетте, өзі сәншіл, сері жігіт еді. Сауық – сайранды, билеуді көбірек қалайтын. Ал, ол 1939-1940 жылдары мүлдем өзгеріп кетті. Қызметтен шығысмен, басқаға мойын бұрмастан, оқуға не жазуға отырды. Ұзақ отырды – деп есіне алады.

«Айсұлуды» 1940 жылға дейін жазды. Бұл уақыттардың ішінде бірнеше рет өзгертіп, қайта жазып, ылғи өңдеумен болды. Осы поэмасына сіңген еңбегін армия қатарында, ұрыс майданында жүріп те аузынан тастамады. «Жақсы – жаман болсын «Айсұлу» көрнекті тұғыш еңбегім еді. Тым болмаса, журналда бір үзінді де басылмады – ау» деген сияқты сөздерді жиі жазатын –ды.

1940 жылы Қазақ ССР-ның 20 жылдығына арнап шығарылған «Тарту» деген жинаққа «Айсұлудан» бір үзінді дайындаласа да, кейбір жолдастардың ұйғаруымен берілмеді. Сонымен, бұл поэма қолжазба күйінде қала берді.

«Айсұлу» поэмасы – Кеңес Одағы жасының, қазақ қызының өмірне арналып жазылған. Мұнда кеңес үкіметі тұсындағы қазақ қызының өмірі, білім алып, өсу жолы, осы жолда астыртын бөгет болған, халық жауларының әрекетіне қарсы күресі суреттеледі. Біз поэмадан әсем өмірді, бақытты жастықты, осы бақытты жастықтың құшағына кіре, беріле, қуана, сүйсіне жырланған, патриот жас ақынды көреміз. Жоғарғы мектепті бітіріп, үлкен сеніммен алға басқан Айсұлу, Айман сияқты бақытты қазақ қыздарын көреміз.

Поэмада жақсы – жақсы лирикалы құлашын кең жая шабытпен сілтеген ақындық толғаулар көп. Сюжеті қызықты.

Поэмадағы басты оқиға – кедей қызы Айсұлудың қарапайым халыққа қоқан – лоқы көрсетіп, қырғидай тиген қарақшы Қаленнің қолына түсіп, ауыр азап, зорлық – зомбылықтың алуан түрін көргенін, бостандыққа құштарлығы мен ұмтылысын кең көлемде көрсетеді. Ауылдың қарапайым өмірі, тұрмыс – тірліктің өзіндік үлгі - өрнектері поэманың этнографиялық көріністерін көрсетсе, Айсұлудың қапияда қарақшы Қаленнің қолына түсуі – қазақ қызының аянышты халін, дәрменсіз әрекетін еске салады. Әупірімдеп жүріп, қапастан жол тауып, жарық дүниеге үміт – сенімін артқан Айсұлу ауылдың аңшы – мергеншілерінің көмегімен елге келеді.Айсұлу бейнесі – қазақ қызының бостандыққа ұмтылған, сол жолда көптеген кедергі – қайшылықтарға кездескен тауқыметті тағдыр иесі, тұрлаулы тұлғалардың бірі.

Поэмада тарих пен таным тоғысын еске салатын түйінді тұстар, Ұлытау өңірі мен сайын дала көріністері, салқын ауа мен сұлу кештің бойыңды, жаныңды рахатқа бөлейтін өзгеше суреттері, аң – құс, шың – құз, өзен – көлдердің бедерлі белгілері табиғи көріністермен жан – жүректі жадыратып, көңілді асқақтата түседі. Поэманың бастапқы бөлігіндегі көрініс – суреттер көңілді баурайды:

Бұл көрініс – суреттер қоршаған ортаның тұтас табиғаты мен болмысын айқын аңғартумен бірге сайын дала мен заңғар таудың, зеңгір аспан мен ақша бұлттардың, күміс шың мен айдын көлдің жарасым – үйлесімін, оның адамға әсер – ықпалын қанатты қиялдың, шабытты шақтың мол мүмкіндіктері негізінде нанымды ашады. Поэмадағы қоршаған орта, табиғат көріністерін өмір оқиғаларының жүйелі де шынайы өріс алуына, басты тұлға болмысын, бедерлі бейнелеуге елеулі үлес қосқанын айту абзал. Шығарма шуағын мазмұндық – идеялық ізденістер, көркемдік – эстетикалық сипаттар, сюжеттік желілер байытып, толықтыра түскенін байқау да қиын емес.

Айсұлу бейнесінен – азаттыққа ұмтылыс, күрескерлік қасиеттер айқын байқала бермейді. Негізінен, «Айсұлу» поэмасы басты тұлғаның өмірін, тағдырын суреттеумен қатар, ел – жердің табиғаты мен тарихын, халық өмірі мен олардың азттық пен бостандық жолындағы іс - әркеттерін жан – жақты суреттейтін реалистік туынды. Баубек Бұлқышев сияқты аз жасап, көп мұра қалдырған нағыз жалынды патриот жазушының жарияланған, жарияланбаған шығармаларын, оның жазғандарына үн қосқан еліміздің жас патриоттарының хат, пікірлерін жеке кітап етіп шығару игілікті жұмыс болар еді. Баубек Бұлқышев очерк, хаттармен қоса бірнеше өлең, аудармалардың авторы. Атап айтатын болсақ, оның алғашқы олең – жырлары: «Ана қабірінің басында», «Ғашығым», «Пушкиннен қиялымда ұлялғаным», «Көсем сөзін тыңдаймыз», «Май көркі», «Правда анам», «Пионер , алға» (әні бар), «Оқушы жыры», «Ер жеткенде», «Батыр», «Орындалған арман», «Жауынгер», «Су сұлуы», «Алтын бұлақ»; 1940 – 1943 жылдар аралығында жазған өлеңдері «Досыма», «Балтық жағасында», «Жолаушы сыры», «Еврей қызы», «Жаңа дүние», «Өмір», «Мұқанға», «Жүріп келе жатырмын», «О, ерлер – ау, ерлер – ау!» , «Көз алдымда» ; Ұлы тұлғаларға арнап жазған «Пушкинге», «Абайға», «Жамбылға»; «Құтты қонақ» атты толғауы бар. Ал аудармаларына келер болсақ, В.В.Маяковскийден «Жолдас құстар, күттік сізді, сіздер үшін ұшпасқа не?», А.Бортодан «Лагерьде» деген өлеңдерін аударған. Асылы, Баубек Бұлқышевтың өмірі мен шығармашылығынан айқын аңғарылатын жайттардың бірі – адам факторына зор маңыз беріліп, ел – жерге сағыныш пен құрмет, өмірге құштарлық шексіз деуге әбден болады. Мұның өзі әдебиетші Р. Ыдырысов атап көрсеткендей: «Баубек өмірі – біздің аға буынның, аға ұрпақтың өмірі, бізге сәулетті өмір, бақытты дәуір орнатып берген күрескер әкелеріміздің, Павел Корчагиндер өмірінің жалғасы» –дейді.

Адамзатқа, Отанға қауіп төнген тұста Б.Бұлқышев жан – жүрегін жалау етіп, қалам қуаты арқылы адам қайратын, оның өмірге, еңбекке қабілет – мүмкіндіктерін, елдік пен ерлік ұлағатын, соғыс пен бейбітшілік сыр – сыйпаттарын кең көлемде ашты.
Өмірді, адамды аялау мен бағалау арқылы Отанға, елге – жерге деген сағыныш, сүйіспеншілігін әр алуан жанрда (мысалы, әңгіме, мақала, очерк, хат, т.б) жедел де өткір, шебер де шешен, шынайы сипатта суреттеді.

Б.Бұлқышев шығармашылығындағы басты тақырып: адам әлемі мен оның өмірі,елге – жерге сағынышы, Отан қорғау ісіндегі елдік пен ерлік мұраттары,ана мен балаға, дос пен бауырға қатысты сыр – сезімдері,жақын – жуық, туысқа құрметі мен мейірімі,достық пен махаббаттың мәңгілігінде болып табылады.Б.Бұлқышевтың әскери тақырыптағы туындылары, негізінен, орыс тілінде жазылып, олар – «Комсомольская правда» газетінде жарияланды.

Б.Бұлқышевтың шығармашылық мұрасының айрықша бөлігін эпистолярлық жанрдағы туындылары алатынын айту орынды. Бұл ретте, әсіресе майданнан жолдаған – хаттардың айтары да, танымдық – тағлымдық тұстары да мол.

СОӨЖ бақылау түрі – реферат