Қазақ тіліндегі эмоционалды
жүктеу/скачать 57,39 Mb. Pdf көрінісі
|
Снимок экрана 2023—10—21 в 15.40.19
|
– Әй, соны қойшы, – деп Халима ернін тыржитты (С. Мұратбеков) – менсінбеу, жақтырпау. – Әй, байыңа айтам ғой (С. Мұратбеков) – әзілдеу, қорқыту. Қазақ тіліндегі әй одағайымен келетін әй дер әже, қой дер қожа жоқ тұрақты тіркесі тыйым болмады, бетімен кетті мағыналарын, ал әй кәпір атанбады тұрақты тіркесі жек көрінішті болмады, сүйкімі кет - педі мағынасын береді. Біреудің зейінін аударту мақсатында жұмсалатын уай одағайы да әр түрлі эмоциялық реңкті білдіреді. Мысалы, Аздан кейін біреу жатып: – Уай, сен Біржаннан білетінің болса, айтшы! – деді. (Ж. Аймауытов). Басқа сөз таптарымен салыстырғанда одағай сөздер интонацияға, эмоционалды құбылмалылыққа өте бай. Кейбір одағайлар бір ғана дыбыстан тұрады. Дауысты дыбыстардың ішінде а, ә, и, о, ы дыбыс - тары одағай мәнінде жұмсала алады. Мысалы, – И - и... – деді тітіркеніп. Көзін ашса, қарсы алдында Бердібектің үстіне бір елі түкті тері жабысқан қалың қара еріндері әлі тұр екен (М. Мағауин). Көп жағдайда біреудің айтқан сөзін естімей қалған кезде немесе өзін атаған кезде жауап түрінде жұмсалатын а, ә одағайлары да көп мәнді одағайлардың қатарына кіреді. Мысалы, Қолға түскен - ау, ә, ақымақтар... (С. Мұратбеков) – ренжу, өкіну. Тағы біраз жүргеннен кейін Моторбай мырс етіп күліп қойып: – Қуанып кеттің - ау деймін, ә, ұрлық иесінің табылғанына? – деді кеке - сінмен (С. Мұратбеков) – кекету. Жиі қолданылатын көпмәнді одағайлар: Бәсе, Серікбай ту бие әкеп, пәленбай жәшік арақ алып соншама неге бүлінді десем, ішінде осындай бүкпесі бар екен ғой... (М. Мағауин) – көзі жету. жүктеу/скачать 57,39 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|