Қазақстан республикасы білім жəне ғылым

125
Өкілдің
өз
өкілеттілігін
өкіл
берушінің
атынан
жəне
соның
пайдасына
жүзеге
асыруы
өкілеттіліктің
мəнін
құрайды
. 
Үшінші
тұлғалармен
болатын
қатынастарға
өкілдік
берушінің
атынан
қатысу
жөніндегі
өкілдің
субъективті
құқығы
өкілеттілік
деп
танылады
. 
Өк
i
л
жеке
өз
i
не
қатысты
да
, 
сонымен
б
i
рге
өз
i 
өк
i
л
i 
болып
табылатын
басқа
адамға
қатысты
да
өк
i
лд
i
к
беруш
i
н
i
ң
атынан
мəм
i
лелер
жасай
алмайды
.
Өкіл
тек
қана
құқықтарды
ғана
емес
, 
сонымен
бірге
міндеттерді
де
иеленеді
. 
Ол
жасалатын
мəміленің
сипаты
жөніндегі
өкілдік
берушінің
нұсқауларын
қатаң
сақтауы
тиіс
. 
Мəм
i
ле
жасауға
уəк
i
лд
i
к
бер
i
лмеген
адамның
басқа
адам
атынан
немесе
өк
i
летт
i
г
i
н
асыра
пайдаланып
жасаған
мəм
i
лес
i 
өк
i
лд
i
к
беруш
i 
осы
мəм
i
лен
i 
кей
i
ннен
мақұлдаған
ретте
ғана
ол
үш
i
н
азаматтық
құқықтар
мен
м
i
ндеттерд
i 
туғызады
, 
өзгертед
i 
жəне
тоқтатады
. 
Егер
ол
кейіннен
ондай
мəмілені
мақұлдамаса
, 
онда
оның
жағымыз
салдарлары
өкілетсіз
əрекет
еткені
үшін
өкілдің
өзіне
жүктеледі
.
ҚР
АК
өкілдіктің
туындау
негіздері
келесідей
сипатта
бекітілген
:
мəміле
не
өзге
де
шарттар
– 
сенімхатты
(
біржақты
мəміле
) 
беру
, 
тапсырма
шартын
жасасу
;
əкімшілік
актілер
, 
сот
шешімдері
;
Əдетте
, 
өкілдің
өкілеттілігін
тексеру
міндетті
болып
табылады
. 
Алайда
, 
егер
өкілдің
өкілеттілігі
нақты
жағдайдан
айқын
көрінетін
болса
, 
онда
бұл
талап
етілмейді
. 
Мысалы
, 
сауда
, 
тұрмыстық
қызмет
көрсету
, 
қоғамдық
көлікпен
тасымалдау
жəне
т
.
б
. 
салалардағы
ұйымдардың
қызметкерлерінің
өкілеттілігі
олар
əрекет
ететін
жағдайдан
айқын
көрінеді
.
Коммерциялық
өкілдік
ерікті
өкілдіктің
айрықша
бір
түрі
болып
табылады
. 
Егер
азамат
тұрақты
жəне
дербес
түрде
кəсіпкерлердің
мүдделерін
шарттарды
жасасу
кезінде
білдіретін
болса
, 
онда
өкілдіктің
осы
түрі
туындайды
. 
Міне
, 
осылайша
, 
өкілдік
беруші
ретінде
мұнда
кəсіпкерлер
бола
алады
жəне
коммерциялық
өкіл
де
кəсіпкерлік
қызметті
жүзеге
асырады
. 
Тараптардың
арасында
жазба
-
ша
нысанда
жасалатын
шарт
коммерциялық
өкілдіктің
туындау
негізі
болып
табылады
жəне
онда
өкілдің
өкілеттіктері
көрсетілуі
тиіс
. 
Егер
олар
онда
көрсетілмесе
, 
онда
шартқа
сенімхат
қоса
тіркелуі
тиіс
.

126
7.2. 
Сен
i
мхат
Əдетте
, 
өкілдің
өкілеттіктері
арнайы
құжат
-
сенімхатта
бекітіледі
. 
Б
i
р
адамның
(
сен
i
м
б
i
лд
i
руш
i
н
i
ң
) 
өз
атынан
өк
i
лд
i
к
ету
үш
i
н
ек
i
нш
i 
адамға
(
сен
i
м
б
i
лд
i
рген
) 
берген
жазбаша
уəк
i
лд
i
г
i 
сен
i
мхат
деп
та
-
нылады
(
ҚР
АК
167-
бап
).
Сенімхат
беру
– 
біржақты
мəміле
, 
яғни
бұл
өкілеттікті
беру
үшін
бір
тараптың
өкілдік
берушінің
ерік
білдіруі
қажет
жəне
жеткілікті
, 
сондықтан
да
өкілдің
келісімі
талап
етілмейді
. 
Мүл
i
кке
бил
i
к
жасауға
жəне
нотариаттың
куəландыруын
талап
етет
i
н
мəм
i
лелер
жасауға
бер
i
лет
i
н
сен
i
мхатты
, 
егер
заң
құжаттарында
өзгеше
белг
i
ленбесе
, 
нотариат
куəландыруға
ти
i
с
. 
Егер
сенімхатта
неғұрлым
ұзақ
мерзім
көрсетілсе
, 
ол
3 
жыл
бойы
, 
ал
егер
қолдану
мерзімі
көрестілмесе
– 
берілген
күннен
бастап
бір
жыл
бойы
жарамды
болады
. 
Егер
сенімхаттың
берілген
күні
көрсетілмесе
, 
ол
жарамсыз
деп
танылады
.
Өкілдік
алған
өкілеттігінің
көлемі
мен
мазмұнына
орай
сенімхаттың
үш
түрі
болады
:
Бас
(
жалпы
) 
сенімхат
– 
ол
белгілі
бір
кезеңге
арналып
, 
əртүрлі
мəмілелер
жасайтын
өкілге
беріледі
, 
мысалы
заңды
тұлғаның
филиалының
басшысына
берілген
сенімхат
, 
мүлікті
пайдалануға
берілген
сенімхат
;
-
арнайы
сенімхат
– 
ол
біртекті
мəмілелер
жасайтын
өкілге
беріледі
, 
мысалы
, 
заң
кеңесшісіне
сотта
іс
жүргізу
үшін
берілген
, 
экспедиторға
жүкті
қабылдауға
берілген
;
-
бір
жолғы
, 
бір
мəрте
берілетін
сенімхат
– 
ол
тек
бір
əрекет
жа
-
сау
үшін
беріледі
.
Заңда
сенімхаттың
нысанына
белгілі
бір
қатаң
талаптар
қойылады
. 
Сенімхаттың
құжат
болып
табылуына
орай
, 
ол
жазбаша
нысанда
жа
-
салуы
жəне
сенім
білдірушінің
қол
қоюы
тиіс
. 
Мүл
i
кке
бил
i
к
жасауға
жəне
нотариаттың
куəландыруын
талап
етет
i
н
мəм
i
лелер
жасауға
бер
i
лет
i
н
сен
i
мхатты
, 
егер
заң
құжаттарында
өзгеше
белг
i
ленбесе
, 
нотариат
куəландыруға
ти
i
с
. 
Нотариустан
тыс
, 
сенімхатты
өзге
де
уəкілетті
тұлғалар
куəландыра
алады
. 
Мұндай
сенімхаттар
нотариал
-
ды
куəландырылған
сенімхаттарға
теңестіріледі
(
ҚР
АК
167-
баптың
3-
тармағы
).
Жалақыны
, 
сəлемдемелерді
, 
почталық
аударымдарды
, 
авторлардың
сыйақыларын
, 
жəрдемақыларды
, 
шəкіртақыларды
, 
почталық
корреспонденцияларды
алуға
берілетін
сенімхаттардың
но
-
тариалды
куəландырылуы
талап
етілмейді
. 
Оларды
сен
i
м
б
i
лд
i
руш
i 

127
тұратын
жергілікті
жердегі
əк
i
мшілік
аппараты
, 
ол
жұмыс
i
стейт
i
н
немесе
оқитын
ұйым
, 
тұрғылықты
жер
i 
бойынша
тұрғын
үй
пайдала
-
ну
ұйымы
, 
ол
емдел
i
п
жатқан
тұрақты
емдеу
мекемес
i
н
i
ң
əк
i
мш
i
л
i
г
i 
куəландыруы
мүмк
i
н
. 
Құжат
ж
i
беруд
i 
байланыс
қызметкер
i 
жүзеге
асырған
кезде
телеграф
арқылы
, 
сондай
-
ақ
байланыстың
басқа
да
түрлер
i 
арқылы
ж
i
бер
i
лет
i
н
сен
i
мхатты
байланыс
органдары
куə
-
ландырады
.
Заңды
тұлға
атынан
сен
i
мхат
оның
басшысы
немесе
бұған
оның
құрылтай
құжаттарымен
уəк
i
лд
i
к
бер
i
лген
өзге
де
адамның
қолы
қойылып
бер
i
лед
i 
жəне
сол
ұйымның
мөр
i
мен
бек
i
т
i
лед
i. 
Ақша
жəне
басқа
бағалы
мүл
i
кт
i 
алуға
немесе
беруге
мемлекетт
i
к
органның
, 
коммерциялық
ұйым
мен
коммерциялық
емес
ұйымның
атынан
бер
i
лет
i
н
сен
i
мхатқа
сол
ұйымның
бас
(
аға
) 
бухгалтер
i 
де
қол
қоюға
ти
i
с
.
Байланыс
органдарының
араласуынсыз
, 
факс
арқылы
жіберілген
сенімхатты
үшінші
тараптардың
түпнұсқа
ретінде
қабылдайтындығы
жөніндегі
ереже
ҚР
АК
бекітілген
.
Сенімхаттың
қолданысы
мерзіммен
шектелінген
. 
Сен
i
мхат
үш
жылдан
аспайтын
мерз
i
мге
бер
i
лу
i 
мүмк
i
н
. 
Егер
сен
i
мхатта
неғұр
-
лым
ұзақ
мерз
i
м
көрсет
i
лсе
, 
ол
үш
жыл
бойы
, 
ал
егер
қолдану
мерз
i
м
i 
көрсет
i
лмесе
, 
бер
i
лген
күннен
бастап
б
i
р
жыл
бойы
жарамды
болады
. 
Бер
i
лген
күн
i 
көрсет
i
лмеген
сен
i
мхат
жарамсыз
болады
.
Сенімнің
ауысуы
мынадай
жағдайларда
орын
алуы
мүмкін
:
а
) 
егер
, 
өкілге
сенімхаттың
өзінде
осындай
құқық
берілген
болса
;
б
) 
сен
i
м
б
i
лд
i
руш
i
н
i
ң
мүдделер
i
н
қорғау
үшін
қалыптасқан
жағдайларға
орай
сенімді
ауыстыруға
мəжбүр
болса
.
Өз
өк
i
летт
i
г
i
н
басқа
б
i
реуге
берген
сен
i
м
б
i
лд
i
р
i
лген
адам
бұл
жөн
i
нде
сен
i
м
б
i
лд
i
руш
i
н
i 
дереу
хабардар
етуге
жəне
оған
əлг
i 
адам
ту
-
ралы
, 
оның
тұрғылықты
жер
i 
туралы
қажетт
i 
мəл
i
меттерд
i 
хабарлауға
ти
i
с
. 
Бұл
м
i
ндетт
i
ң
орындалмауынан
, 
сен
i
м
б
i
лд
i
р
i
лген
адамға
нақ
өз
əрекеттер
i 
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
к
жүктелет
i
н
i 
сияқты
, 
өз
өк
i
летт
i
г
i
н
берген
адамның
əрекеттер
i 
үш
i
н
де
жауапкерш
i
л
i
к
жүктелед
i.
Сен
i
м
ауыстыру
жөн
i
нде
бер
i
лген
сен
i
мхаттың
қолданылу
мерз
i
м
i 
ол
нег
i
зге
алынып
бер
i
лген
алғашқы
сен
i
мхаттың
қолданылу
мерз
i
м
i
нен
аспауы
керек
. 
Сен
i
м
б
i
лд
i
р
i
лген
адамның
өз
өк
i
летт
i
г
i
н
басқа
адамға
беру
i 
жөн
i
ндег
i 
сен
i
мхатты
, 
жалақыны
, 
почталық
кор
-
респонденцияны
алуды
қоспағанда
, 
нотариат
куəландыруға
ти
i
с
.
ҚР
АК
170 
бабында
сен
i
мхаттың
тоқтатылу
негіздерінің
тізімі
қамтылған
. 
Ең
алдымен
, 
сенім
білдіруші
оның
күшін
жоя
алады
, 
ал
өкіл
одан
бас
тарта
алады
. 
Сондай
-
ақ
, 
сен
i
мхат
мерз
i
м
i
н
i
ң
өту
i, 

128
сен
i
мхатта
көзделген
əрекеттерд
i
ң
жүзеге
асуы
, 
өз
атынан
сен
i
мхат
берген
заңды
тұлғаның
тоқтатылуы
, 
атына
сен
i
мхат
бер
i
лген
заңды
тұлғаның
таратылуы
, 
сен
i
мхат
берген
адамның
қайтыс
болуы
, 
оның
əрекет
қаб
i
летт
i
г
i 
жоқ
, 
əрекет
қаб
i
летт
i
г
i 
шектеул
i 
немесе
хабар
-
ошарсыз
кетт
i 
деп
танылуы
, 
сен
i
мхат
бер
i
лген
азаматтың
қайтыс
бо
-
луы
, 
оның
əрекетқаб
i
летт
i
г
i 
жоқ
, 
əрекетқаб
i
летт
i
г
i 
шектеул
i 
немесе
хабар
-
ошарсыз
кетт
i 
деп
танылуы
салдарынан
тоқтатылады
.
Сен
i
мхат
беруш
i 
сен
i
мхаттың
күш
i
н
жойғандығы
туралы
сен
i
м
-
хат
бер
i
лген
адамға
, 
сондай
-
ақ
сен
i
мхат
бер
i
лгендерд
i
ң
алдында
өк
i
лд
i
к
ету
үш
i
н
өз
i
не
белг
i
л
i 
үш
i
нш
i 
жаққа
хабарлауға
м
i
ндетт
i. 
Сен
i
мхат
АК
көрсет
i
лген
нег
i
здерге
сүйен
i
п
тоқтатылған
реттерде
дəл
сондай
м
i
ндет
сен
i
мхат
беруш
i 
адамның
құқықты
мирасқорларына
да
жүктелед
i.
Сен
i
мхат
бер
i
лген
адамға
сен
i
мхаттың
тоқтатылғанын
б
i
лгенге
дей
i
н
немесе
б
i
луге
ти
i
с
болған
кезге
дей
i
н
оның
жасаған
əрекеттер
i 
нəтижес
i
нде
пайда
болған
құқықтар
мен
м
i
ндеттер
сен
i
мхатты
бер
-
ген
адам
жəне
оның
құқықты
мирасқорлары
үш
i
н
үш
i
нш
i 
жақтарға
қатысты
күш
i
н
сақтайды
. 
Егер
үш
i
нш
i 
жақ
сен
i
мхаттың
тоқтатылғанын
б
i
лсе
немесе
б
i
луге
ти
i
с
болса
бұл
ереже
қолданылмайды
.
Сен
i
мхат
бер
i
лген
адам
немесе
оның
құқықты
мирасқоры
сен
i
мхат
тоқтатылысымен
оны
дереу
қайтаруға
ти
i
с
.

жүктеу/скачать 18,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: