Қазақстан республикасы қоршаған ортаны қОРҒау министрлігі «АҚпараттық-талдау орталығЫ» республикалық мемлекеттік кәсіпорыны»
жүктеу/скачать 0,83 Mb.
|
2007KAZ (1)
Мақала Болашақ
1 ТАРАУ ҒЫЛЫМИ АҚПАРАТБірқатар жылдар ішінде Қазақстандық институттар Қазақстан үстiндегі озон қабатының ультракүлгін сәулелері мен озон қабатының эволюция жағдайын кешенді зерттеумен айналысуда. 2007 жылы озонның аймақтық таратылуы оның маусымдық және қысқа мерзімдік вариацияларындағы біршама толық мәлімет алу туралы озон қабатсаласының жағдайын меңгеру саласындағы біраз ғылыми-зерттеу жұмыстары жүргізілді: 1.1 «Адамның қолданатын табиғи және жасанды материалдарға, климатқа, адам денсаулығы мен басқа жанды организмдерге ультракүлгін сәулеленудегі өзгерістер әсіресе озон қабаты жағдайының өзгерістер сонымен қатар, жердің озон қабатына физикалық және химиялық процестердің әсер бағасы»Аталған зерттеулер озон қабатын қорғау туралы Вена конвенциясы туралы озон проблемасы бойынша халықаралық келісімдер талаптарына және рзон қабатын бұзушы заттар бойынша Монреаль Хаттамасына сәйкес жүргізілді. Тақырыбы: «Адамның қолданатын табиғи және жасанды материалдарға, климатқа, адам денсаулығы мен басқа жанды организмдерге ультракүлгін сәулеленудегі өзгерістер әсіресе озон қабаты жағдайының өзгерістер сонымен қатар, жердің озон қабатына физикалық және химиялық процестердің әсер бағасы» №003 «Қоршаған ортаны қорғау саласындағы ғылыми жұмыстар» бағдарламасымен Қазақстан Республикасы қоршаған ортаны қорғау министрлігінің мемлекеттік тапсырысымен орындалады. Аталған тақырыптың мақсаты болып қатар жердің бедеріне адам денсаулығына ультракүлгін сәулелену құйылуының өзгерістерінің әсерлері сонымен қатар, оған физикалық және химиялық процестердің ықпалы, Қазақстан аумағындағы озон қабатының жағдайының өзгеруіне ғылыми баға жүргізу болып табылады. Зерттеу негізінен 30-40 жыл мерзіміндегі жер үсті озономертиялық өзгерістерге базаланған және сол себептен де тәжірибелік статистикалық құндылықтарды ұсынады. Қазіргі таңда «Казгидромет» РМК озонометриялық желісі жалпы озон құрамын (озон қабатсаласы) өлшеу бойынша төрт станциясы Атырау, Қарағанды, Семей және Алматы қалаларында орналасқан. жер үсті озон концентрациясы туралы күнделікті орташа тәулік мәліметтері Алматы қаласында «Казгидромет» РМК мұрағатында жинақталған. Аэронавтика және ғарыш бойынша АҚШ Ұлттық әкімшілігі (NASA) және озон және ультракүлгін бойынша Бүкіләлемдік Орталықтың электронды интернет-мұрағаттарының (WOUDC) УФ-Б радиациялары сонымен қатар, тропосфералық озонның жиынтық озоны туралы қосымша ақпарат көздері болып табылады. Күн белсенділік индекстері туралы мәлімет (SІDC ) күн әсерлер туралы мәліметтер орталығының интернет-сайтына орналастырылған. Жұмыс қоршаған орта жағдайы туралы ақпарат және антропогендік қызметтің әр түрі бойынша статистикалық көрсеткіштероған табиғат факторларының әсері, озон қабатының жағдайы туралы аймақтық ақпараттарды қолдану арқылы орындалды. Жиналған ақпарат озон қабатының мәселесі бойынша деректер базасының ақпараттық-талдау есебінде жүйеленген. Сонымен қатар, оған антропогендік қызметтің әсері мен озон қабаты проблемсы бойынша зерттеу жұмыстары нәтижелері ұсынылған. Атмосфералық физика, химия, биология және медицина салаларындағы жетекші ғалымдардың жалпы жариялаулары келтірілген. Техникалық міндеттерге сәйкес озон қабатының қазіргі жағдайының жаһанды және аймақтық бағасы меңгерілген. 1973-2006 жылдар кезеңінде Қазақстан аумағының үстіндегі жиынтық озонның динамикалық тенденцияларына талдау жасалды. Алғаш рет әдістеме және Қазақстанның үстінде атмосферадағы озонның тік бөлуіне есеп айырысу жасалған. Тропосфералық озонның жаһандық және аймақтық өзгерісіне талдау жасалды. 2002-2006 жылдары бойынша Алматы қаласының үстіндегі атмосфера бойынша жерге жақын озон бойынша мәліметтердің уақытша қатарларына баға жүргізілді. Бағалардың тренд және озон қабатының жағдайын болжауды құрастыру үшін сызықты регрессия және статистикалық көрсеткіштер қатарына есеп айырысу трендінің озонының мазмұны көрсеткіштерінің табиғи жүріс аппроксимациясының әдісі пайдаланылды. Сызықты трендінің есептеу сипаттамаларының жұмысы барысы базасында Қазақстанның үстінде атмосфералық озонның қалыпты дамуының тенденцияларына болжау жасалды. Кеңістіктегі қабатсаласы озонының өзгеріс ерекшелігі және уақыт бойынша атмосферада ультракүлгін сәулелену процестерін зерттеудегі күрделіліктерді қамтып көрсету туралы қорытынды жасалды. Бірінші кезекте атмосфера озонының қалыпты дамуы туралы алған мәліметтер Қазақстандағы озон қабатының мониторингі Жобасының әзірлемесі үшін қажет. Қоршаған орта және қоғамға озон қабатының мүмкін өзгерістеріне әсер проблемалары өте мұқият қарастырылды. Аймақтық іздестірулерді орындау барысында қазақстандық зерттеушілер жетекші ғалымдармен шолулар мен публикацияларда жасалған қорытындылар келтірілді. Жердің бедеріне шығарудың Ультракүлгін сәулесінің құйылуы жаһандық және аймақтық өзгерістердің талдауынан өткізген. Жердің бедеріне УК сәуле шығарулардың құйылуымен және тропосфералық озонның аралығындағы өзара байланыс талқыланған. 2000-2005 жылдар бойынша Қазақстандағы адамның денсаулығына атмосфералық озонның әсерінің нақтыланған талдауының нәтижелері келтірілген. ОЖЖ өлшеу қатарында орнықты жағымсыз тенденциялардың болуы Қазақстанның үстінде атмосферадағы озонның жалпы құрамының уақытша талдауының барлығын растады. Көп жылдық мерзімге Қазақстанның аумағының үстінде жиынтық атмосфералық озонның деңгейінің ортақ төмендеуі табиғи және жасанды факторлардың әсерімен түсіндіріледі. Қоршаған ортаға және адамның денсаулығына озон қабатының өзгерістерінің әсері бағалау үшін түрлі ғылым салаларындағы мамандар және техниканың қатысуымен кешенді зерттеулер өткізу керек. ҒЗЖ атауларындағы зерттеулер шеңберінде белгіленген орындау сонымен қатар, Қазақстандағы қоршаған орта жағдайының нақты және толық сипатын, атмосфера жағдайының әртүрлі көрсеткіштерін, озон қабаты жағдайын жүйелі аймақтық зерттеуге негізделген озон проблемалары саласындағы ғылыми бағыттардың толық қатарын түсінеді. Проблемалар бойынша ғылыми іздестірулер аталған тақырып атаулары бойынша әртүрлі ғылым салаларының мамандарының көпжылдық және табанды еңбектерінің алдын алады. Жасалған жұмыстардың қорытындысын жалпылай келе озон қабатының мониторингінің кешенді жүйесін ұйымдастыру қажеттілігін атап өтуі керек. Ультракүлгін радиация және хлорфторкөміртектердің мониторингін жүзеге асыруда, қажетті атмосфера параметрлерін, озонның тік таратылуын, жерге жақын және тропосфералық координацияланған және кешенді жүйелі өлшеулерді енгізу мақсаттылығы туралы сонымен қатар, Қазақстандағы адам денсаулығына озон қабатының қалыпты дамуының әсері саласындағы қосымша іздестірулерді ұйымдастыру перспективалары туралы бөлек айтуы керек. Аталған жұмысты орындау барысында әзірленген «Озон» ақпараттық-талдау базасының негізі болып озон проблемасы бойынша ғылыми-зерттеулердің зерттеулерін жүргізу саласында әдістемелік әзірлеме табылады. Онда аталған ғылыми-зерттеу жұмыстарын орындау барысында жиналған Қазақстандағы қоршаған орта және озон қабатының жағдайы туралы әртүрлі мәліметтер енгізілген. Халықаралық келісімшарттар шеңберінде есеп беру бойынша Қазақстан міндеттерінің орындалу қажеттілігі озон қабатының мониторингінің кешенді жүйесін ұйымдастыруды талап етеді. Озон қабаты құрамдас ұлттық жүйесі мониторингін құрайтын озон қабатының жағдайы проблемалары бойынша ғылыми зерттеулер, Жер озонсаласына ықпал ететін физикалық және химиялық жағдайларды меңгеру, атмосфералық озонды қалыптастырудағы табиғи және антропогендік факторларыдың рөлі, озон қабатының қоршаған ортаға ықпалы, адам денсаулығына озон қабатының әсері; климаттың өзгеруіне озон қабатының мүмкін өзгерістерінің ықпалы әсерлер ауа райының өзгерісіне озон қабатының өзгерістері болуы мүмкін. Қазақстандағы озон қабатының мониторингі жүйесінің ажырамас бөліктері етіп озонның тік таратылуының жүйелі өлшемдерін, тропосалалық озонды, жер үсті озонының концентрациясын, азот диоксидін (NO2), көміртек қышқылын (СО), күкірт диоксиді (SO2), фенолды, формальдегидті, шаңды, ауа температурасын, жылдамдықтың маршруттық және стационарлық қадағалау және желдің бағытына, атмосфера құбылыстарымен бірге болатын Күн радиациясының ультракүлгін биологиялық белсенді деңгейлерін өлшеуді жасау қажет. Ультракүлгін радиациясының, озонның тік таратылуы, хлорфторкөміртектер, атмосфера параметрлерінің жүйелі қажетті өлшемдерін жүзеге асыру, Қазақстандағы озон қабатын қазіргі заманғы зерттеулер жүргізудің координацияланған және кешенді ұйымдастыру шеңберінде озон қабатының мониторингінің кешенді жүйесін ұйымдастыру қажет екендігі жөнінде жалпы қорытынды жасалды. Озондық проблеманың зерттеудің біршама перспективалы бағыттары болып адам денсаулығына атмосфералық озонның ықпалының зерттеу табылады. Сонымен қатар Алматы қаласы маңындағы жерге жақын озон талқыланды. 2002-2006 жылдар бойынша қаланың әртүрлі бөлігінде орналасқан үш бақылау орыны бойынша жерге жақын озон концентрациясы бойынша мәліметтерді Казгидромет құрметпен ұсынды. Озон қабатының шоғырландыруларының жылдық өзгерістері және тәуліктік тербелістерді меңгеру талап етілді. Сонымен қоса жерге жақын озонның шоғырландыруларын өзгеріске көміртек оксидінің ықпалын анықтау міндеті тұрды. Қабатсала озонының төменгі шоғырландыруларының айрықша төменгі және оның айрықша биік шоғырландыруларын сүйемелдеудің синоптикалық ахуалдарына талдау жасалды. Атқарылған жұмыстар нәтижелері бойынша синоптикалық ахуалдардың типтелді, сонымен қатар шекті аумақтардың және Қазақстан үстіндегі озон қабатының шоғырландыру өрістеріне типтелу жасалды. Озон қабатының шоғырландыруларының өзгерістеріне күн белсенділігінің ықпалына бағалау жасалды. Күн белсенділігінің предикторы ретінде күннің дақтарын сипаттайтын нақтылы сипаттардың Вольф санынан алынған. Мұндай салыстырулардың қызықты нәтижелері алынды. жүктеу/скачать 0,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|