Қазақстан республикасы қоршаған ортаны қОРҒау министрлігі «АҚпараттық-талдау орталығЫ» республикалық мемлекеттік кәсіпорыны»
Озонның айрықша маңыздарын қалптастырудың синоптикалық шарттарын келесі нәтижелерді ұсынады
жүктеу/скачать 0,83 Mb.
|
2007KAZ (1)
Мақала Болашақ
| Озонның айрықша маңыздарын қалптастырудың синоптикалық шарттарын келесі нәтижелерді ұсынады:
ОЖЖ айрықша жоғары маңызы Республика аумағындағы терең жылғаларында пайда болады. ОЖЖ айрықша жоғары маңызы Республика аумағындағы қуатты ескіштерінде пайда болады. Басқа жағдайларда ОЖЖ нормаға жақын немесе максимум немесе минимум тараптарына қарай біраз көлемде өзгереді. Қазақстан аумақтарында қысқы мерзімде «Эль-Ниньо» құбылысы кезеңінде жағымды температура аномалиялары ал, «Ла-Нинъя» құбылысы кезінде жағымсыз аномалия болады. Қазақстанның 90% аса аумақтары жағымсыз температура аномалияларында яғни статистикалық баға бойынша «Эль-Ниньо» құбылысындағы ақпан айы белгіленді. Қазақстан аумағындағы (W түрі) атмосфераның ортақ айналымдарының ендік формаларында озон қабатының орнықты жағдайы байқалады. Айналымның меридионалды формасы (Е түрі) озон қабаты жағдайының орнықсыздық шартын құрайды. Атмосфераның үлкен циклондық қызметі ОЖЖ жаһанды өзгеруінің ерекшеліктерімен келісе отырып жазғы-күзгі кезеңмен (11,5-17,5 м атм-см) салыстырғанда қыс және көктем мезгілдерінде (14,3-21,9 м атм-см) озон сомасының табиғи өзгерістерінің ұлғаюына алып келеді. 1991 жылы Пинатубо жанартауының атылуы 1992-1993 жж. кезеңдерде Қазақстан үстіндегі ОЖЖ барысындағы түбегейлі басылуына алып келді. Озонның шоғырландыруының фотохимиялық ұлғаю процестерінің ең үлкен тиімділігі Алматы қаласындағы әуе бассейнінде түнде және ерте таңертең орын алған. «Эль – Ниньо» құбылысының есепке ала отырып Қазақстан аумағының үстінде озон қабатының тербелісі жеті жылдық тербелісінің болғандығы расталған. Қазақстанның үстінде озон қабатына жасанды факторлардың әсерлерін зерттеуде өндіріс және тұрмыстағы қолдану ОЖЖ, атмосферада азоттың тотықтары, су булары және хлордың қосыларының биік ұшақтар және зымыран-сақтаушылардың газ шығаратын тотық газдары, азотты тыңайтқыштар және ядролық жарылыстарды қолданудан азоттың шала тотығының хлорфторметандар және кейбір басқа галогенорганика қосылуларды атмосфералық эмиссияларды қарастырады. Қазақстанда қоршаған ортаға озон қабатының өзгерістері ықпалдары бағаларды өткізуде халықтың тері рагымен, катарактамен және басқа созылмалы көз ауруларымен, тыныс мүшесі аурулары сонымен қатар жердің бедеріне ультракүлгін радиациясының сәулеленуінен пайда болған иммунитеттің төмендеуіне байланысты ауру тенденцияларын есепке алуды ұсынады. Сонымен қатар жануарлар мен өсімдік әлеміне озон қабатының қысқару әсері саласында ғылыми зерттеулер жүргізу қажет. Қазақстандағы климатпен озон қабатының өзгерістеріне байланысты әрі қарай аймақтық баға кезінде атмосфераның температурасы, қысымы және әртүрлі биіктіктегі жер бедері сияқты атмосфера ылғалдығын және климаттық параметрлерді қарастыруды ұсынады. Қазіргі уақытта сәйкес өлшеуіштердің болмауына байланысты Қазақстанның аумағының үстіндегі ультракүлгін биологиялық белсенді күн сәулеленуінің құйылуы бар озон қабатының жағдайының өзгерістеріне байланысты меңгеру. Қарағанды Ақмола ауданы үшін УФ - В (<315 нм) облыстың эритем сәулеленуінің жиынтық жылдық дозасы жыл ішінде 240 -250 эр. с/м 2, сәйкес, ал оңтүстікте (Арал-Алматы) жыл ішінде 380-400 эр.ч/м толқитындығы көрсетілген. Алматы қаласы ауданындағы УФ көп сәулеленуінен адамдарды қорғау маңызды проблема екендігі анықталды. Тері меланомасы ауруларының біршама жоғары деңгейі республика бойынша орта есеппен Шығыс-Қазақстан облысында - 18,8; Қарағанды облысында – 23,4; Қостанай облысында – 16,6; Павлодар облысында - 22,6 және Алматы облысында - 22,6 көрсеткіштерде болды. Халықтың тері, қатерлі жаңа тері түзілімдері, тері меланомасы, глаукома, катаракта ауруларының негізінен Алматы қаласы және Қызылорда, Атырау, Қарағанды, Шығыс-Қазақстан облыстары аумақтарында маңызды биік деңгейде тіркелді. Пластик және резеңке сияқты синтетикалық материалдар, сондай-ақ табиғи тектегі жүн сияқты материалдар сонымен бірге, УФ-Б сәулелену ықпалын сезінеді. Зиянды ықпал механикалық беріктігін едәуір нашарлататады, яғни оның түсін кетіруді және құрылымын бұзуды жылдамдатады. Қазақстанның аумағының үстіндегі қабатсаласы озонының әсері трассерлі баға саласында (ОЖЖ аномалиясының Puv озон қабатының орнықты жағдайының көрсеткіші, ОЖЖ минималды және максималды байланыстың орташа көп жылдық нормалардан ауытқуы, ОЖЖ жылдық орташа маңыздағы амплитуданың өзгеруінің мөлшерленген мәні) озон жағдайының спецификалық есеп көрсеткіштері қатарын қолдануды ұсынады. Қабатсала озонының маусымды вариацияларының түсіндірулері үшін, (қабатсаласындағы фотохимиялық процесстердің жылдық барысы, атмосфераның әр түрлі жіктеріндегі ауаның әуе массаларының адвекциясының маусымды өзгерістері және турбулент айырбасы) шілдеден қарашаға дейін шыққан және желтоқсан мен маусымға дейін шықпайтын ауа қозғалысына жол беріледі. Тассерлі тиімділік бағасын Қазақстан аумағы бойынша және оған кіретін аумақтарда, көп жылғы мерзімді қадағалау бойынша ОЖЖ қадағалау мәліметтері негізінде жүргізу керек. Қазақстанның аумағының үстінде қабатсала озоны әсерінің трассерлі бағасы кезінде (ОЖЖ орташа жылдық маңыздағы амплитуданың құбылмалылығын мөлшерленген мәні) озон жағдайының ерекше есеп көрсеткіштерін қолдануды ұсынады. 2004 жылғы қыркүйектен 2006 жылғы мамырға дейінгі кезеңде Қазақстан үстінде тропосалалық озон шоғырландыруларының көрсеткіштерінің 0,03 бірл. Добсон/ай жылдамдықта төмендегені байқалады. ҚҚ максималды маңызы 2005ж. Жаз айларында 35-41 бірл. құрады. ҚҚ минимумды маңызы күздің соңы мен қыстың басында (18-21 бірл. добсон) байқалады. Тропосалалық озонның орташа айлық маңызы Қазақстан аумағы үшін 25 бірл. Добсонды құрайды. жүктеу/скачать 0,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|