АЗАМАТТЫҚ-ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖАУАПКЕРШІЛІК

Азаматтық жауапкершілік мүліктік болып табылады және өтемақылық сипатқа ие. Өйткені оны қолданудың басты мақсаты зиян шеккен тараптың (кредитордың) құқықтарын қалпына келтіру болып табылады. Кәсіпкерлердің азаматтық жауапкершілігі келісімшарттан тыс қатынастардан пайда болады. Ол өз кезегінде құқықтың сәйкес нормаларымен белгіленеді. Сонымен қатар, жасалған келісімшарттардың орындалмауы немесе дұрыс орындалмауы нәтижесінен шығады. Кінәлі тараптың жауапкершілік деңгейіне (рөліне) байланысты азаматтық жауапкершілік үлестік, бірлескен, қосымша және аралас болып бөлінеді (10-кесте).

Қайта талап ету (регрессивті) жауапкершілік, заңдық тұрғыдан бір тұлғаның жауапкершілігін екінші тұлға өтейды. Мысалы, жұмыс беруші, өз жұмыскерінің әрекетінен болған зардапты, оны шегушіге өтегеннен кейін, зардап мөлшерін жұмысшыдан өндіріп алуға құқығы бар, яғни қайта талап ету әдісімен.

Қазақстан Республикасының Қылмыстық Кодексінде кәсіпкерлік қызмет аясындағы қылмысты істерге арналған – «Экономикалық қызмет аясындағы қылмыстар» атты арнайы тарау бар.

«Экономикалық қызмет аясындағы қылмыстар» тарауы бойынша жиі кездесетін қылмыстық істерге келесілер жатады:

1) заңды кәсіпкерлік қызметке қарсы тұру;

2) заңсыз кәсіпкерлік;

3) жалған кәсіпкерлік;

4) заңсыз жолмен алынған ақшалай қаражаттарды немесе басқа да мүлікті заңдастыру;

5) монополиялық іс-әрекеттер мен бәсекені шектеу;

6) тауарлық белгіні заңсыз пайдалану;

7) акцизделуге жататын тауарларды маркілеу ережелері мен тәртібін бұзу, акциздік алым маркаларын қолдан жасау мен пайдалану;

8) экономикалық контрабанда;

9) кедендік алымдар мен төлемдерді төлеуден бас тарту;

10) бухгалтерлік есеп ережелерін бұзу;

11) кредиторлық борышты төлеуден бас тарту;

12) азаматтың салықты төлеуден бас тартуы;

13) ұйымдардың салықты төлеуден бас тартуы;

14) тұтынушыларды алдап-арбау;

15) мәмілені жасауға күштеу немесе одан бас тартуға күштеу.

1) 25-25000 дейінгі айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде немесе 2 аптадан 1 жылға дейінгі кезеңге сотталғанның жалақысының немесе басқа да табысының мөлшері ретінде айыппұл;

2) белгілі бір қызметпен айналысуға немесе белгілі бір лауазымынан айыру құқығы, негізгі жаза ретінде 1-5 жылға дейінгі аралықта және қосымша жаза ретінде 6 айдан 3 жылға дейінгі аралықта;

3) 60 сағаттан 240 сағатқа дейінгі аралыққа қоғамдық жұмыстарға тарту;

4) 2 айдан 2 жылға дейінгі тәртіп жұмыстарына жіберу;

5) 1-6 айға дейінгі аралыққа тұтқындау;

6) мүлікті тәркілеу арқылы немесе 6 айдан 15 жылға дейінгі аралыққа бас бостандығынан айыру.

2. 
   КӘСІПКЕРЛЕРДІҢ ӘКІМІШІЛІК ЖАУАПКЕРШІЛІГІ
   

«Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы» Қазақстан Республикасының Кодексінде (ары қарай Кодекс) кәсіпкерлік қызмет, сауда мен қаржылар аясындағы, сонымен қатар салық салу аясындағы әкімшілік құқық бұзушылықтарға арналған арнайы тараулары бар (11-кесте).