Азия ж2не африка елдерінің орта ғасырлар тарихы кіріспе жаңа дәуірде Батыс Еуропа тарихнамасында Еуропа тарихын зерттеу негізінде пайда болған «орта ғасырлар»
жүктеу/скачать 1,06 Mb. Pdf көрінісі
|
offiwiz file
| Декандағы соғыс.
ХҮІІ ғ. моғолдар Оңтүстік Үндістанды толық бағындырудан үміттенді. Моғол әскерінің негізгі плацдармы Гуджарат болды, оларға қарама-қарсы Ахмаднагар, Биджапур, Голконда тұрды. Бұл үш мемлекет аралас жерлері болғандықтан, өзара таласып жүрді, кейде моғол билігіне қарсы одақтасты. 1609–1620 жж. моғол әскерлері табыстарға жете алмады. 1621 ж. моғолдар Ахмаднагар астанасын басып алды. Моғолдар бейбіт келісім-шарт негізінде Ахмаднагар жерінің бір бөлігін иемденді, ал үш декандық мемлекеттер үлкен контрибуция төлеуге мәжбүр болды. Әскери жорықтар он жылға тоқтатылды. Ахмаднагар жеңісі үшін Жахангирдің екінші ұлы Жахан шах («әлем билеушісі») титулын алды. Ол Гуджараттың наместнигі болып тағайындады. Жахангирдің тағы бір баласы Шахриар тақтан үміткер қатарында болды. Одан сескенген Жахан шах Гуджараттан түскен кірістің есебінен әскерін жасақтап, 1622 ж. әкесіне қарсы бүлік шығарды. Алайда, оның әскері талқандалып, Голконда арқылы Бенгалияға жетті. Жахан шахтың әскери жорықтары сәтсіз аяқталды, ақырында ол әкесіне бағынуға мәжбүр болды. Жахангир баласына кешірім берді, бірақ Гуджаратты қайтарып алып, оның орнына Деканда кіші-гірім жагир берумен шектелді. 1627 ж. Жахангир өлгеннен кейін баласы Жахан шах таққа отырды. Ол билікке келісімен феодалдар бүлігіне қарсы күресті. Декандағы соғыс және қазынаны жабу мақсатында салықтың өсуі Гуджарат, Декан, Голконда халқын аштыққа ұшыратты. Деканда ауыл тұрғындары, Гуджаратта қалалар зардап шекті. Ағылшын Ост–Инд компаниясы қолөнершілер өлімі мен өндірістің қысқаруына байланысты орталығын Коромондель жағалауына ауыстырды, кейіннен Мадрас порты пайда болды. Гуджаратта тек кеме жасау ісі қысқартылмады, керісінше қанатын кеңге жайды. Біртіндеп Гуджарат экономикалық орталық мәртебесінен айырылды, ендігі жерде Бенгалия алға шықты. Алайда Бенгалияның Хугли қаласы мен аудандары португалдықтардың ықпалында еді. 1632 ж. Хугли қаласы қоршаумен алынды, төрт мың тұтқын португалдықтар Аграға жөнелтілді. Ислам дінін қабылдаған португалдықтарды Жахан шах азат етті, қарсыласқандары өлім жазасына кесілді. 1636 ж. Деканда моғол соғыстары қайта жанданды. Нәтижеде Декан толықтай бағындырылып, Жахан шахтың екінші баласы Аурангзеб Деканның наместнигі болып тағайындалды. Салық ведомоствосының басшысы (диуан) Муршид Кули хан шаруаларды бос жатқан жерлерге тарту мақсатында жаңа салық жүйесін (такави – ақшалай аванс беру) енгізді. Алайда феодалдар негізгі жер салығынан бөлек 14-ке жуық басқа алым- салық алып отырды. Дегенмен, Муршид Кули ханның салық жүйесі Деканда шаруа шаруашылығын қалпына келтіруге жол ашты. 1629–1650 жж. Моғолдар билігіне қарсы қозғалыстар жалғасын тапты. Бұл жағдай қазынаға түсетін салықтың азаюына әкелді. Голкондада байлық жинаған парсы көпесі Мухаммед Саид Ардистани ірі әскер ұстады. Осында қаржылық ведомоствоны (мир джумла) басқарды. Осы қызметіне сәйкес оның есімі тарихта қалды. Мир Джумла Аурангзебпен құпия келіссөздер жүргізіп, ол моғолдарға қызмет етуге көшті. Голконда шахы Мир Джумланың баласын зынданған жапқан кезде, Аурангзеб сылтаумен Голконда астанасы – Бхагнагарға басып кірді. Екі айға созылған қоршаудан кейін Голконданың бір бөлігі моғолдарға өтіп, келісім-шарт бойынша жеңілген жағы ауыр контрибуция төлеуге міндеттелді. Осы кезден Голконданың экономикалық құлдырауы басталды. Қарастырылып отырған кезеңде Ұлы Моғол мемлекетінің барлық салаларын қамтыған дағдарысы орын алды. Моғолдар державасының құлдырауы Ұлы елді отарға айналдырып, оның 150 миллиондық халқын тонау үшін барлық мүмкіндіктерді пайдалануға тырысқан еуропалықтардың Үндістанға енуінің күшеюімен тұспа-тұс келді. жүктеу/скачать 1,06 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|