Бағдарламасы. 1 тарау. Жалпы ережелер
жүктеу/скачать 2,62 Mb. Pdf көрінісі
|
umkd-4
| Н.А.Бердяевтің:
«Еркіндік дегеніміз - адамның ішкі шығармашылық күшқуаты. Адам өз еркіндігінің арқасында мүлде жаңа өмірді тудыра алады... Еркіндік - Бұл Дүниенің шеңберінен шығумен тең», - деген сөздерінің тереңдігіне таңғаласыз (қараңыз: Н.А.Бердяев. Царство духа и царство кесаря. М., Мысль, 1995, 247-248-6.). Олай болса, еркіндік дегеніміз - шығармашылық. XX ғ. өмір сүрген көрнекті Австрия ғалымы В.Франклдің: «Шығармашылық құндылықтары адам өмірінің ең терең мән-мағынасын күрайды», - деген ойы да жоғарыдағы оймен шектесіп жатқан жоқ па (қараңыз: В.Франкл. Человек в поисках смысла., М.Дрогресс, 1990, 165-6.). Уақытьшда К.Маркстің өзі коммунизмді әр адамның шығармашылық сатысына көтеріліп, гүлдеуімен теңестірген болатын. Алайда Бұл арада біз тағы да бір күрделі мәселеге тап боламыз. Адам кірпіштен әсем сарай сала алады. Сонымен қатар, адамдарды қүртуға бағытталған концлагерьлерді, оларды жағуға арналған газ камераларын да тудырды. Атомның ядролық күшін өз күшіне айналдырып, жүздеген атомдық әлектростанцияларды салды. Сонымен қатар жер бетін мыңдаған рет қоларып тастай алатын ядролық бомбаларды жинады. Адамзат мыңдаған тұруға лайықты гүлденген қалаларды орнатты, бірақ «ұлы мәртебелі» арғы анамыз - Табиғатқа - барлық салмағын салып, аздыртты. XX ғ. ғылыми-техникалық революцияның теңдессіз дамуына байланысты адамзат алдында бұрын-соңды болмаған үрейлер пайда болды. Бүгінгі таңда адамзат құпияның- құпиясы - тіршіліктік геномының ішкі сырын ашып, неше түрлі генетикалық инженерия технологияларын жасауда. Адамның өзін клондық, яғни бейжы-ныстық түрде дүниеге әкелу мүмкіншілігі пайда болды. Мәселенің өршігені соншалықты, Италияның Генуя қаласында 2001 ж. шілдесінде өткен дамыған елдердің саммитінде Бұл мәселе ерекше сұрақ ретінде күн тәртібіне қойылды. Бұл арада адамның ерікті шығармашылық қызметі мен оның жауапкершілігіне байланысты мәселе туады. Бұл мәселені алғаш көтергендердің бірі ретінде қазіргі экзистенциализм бағытындагы ойшылдарды айтуға болады. XX ғ. екі дүниежүзілік соғыстың аіщ.і салдарларын сараптаудан шыққан ойшылдар адам өмірііііи трагизмін мойындайды. Бір жағынан, адам ерекше еркін пенде, <и не істесе де оған құқылы, екінші жағынан, ол саналы пенде ретінді өз істеріне жауапты. Сондықтан әкзистенциалистік философиянып көрнекті өкілі Ж-П.Сартр айтқандай, «еркіндік дегеніміз - адамнып арқаланатын жауапкершілік жүгі». Яғни сен еріктісің, бірақ өз ісііц толығынан басқалардың алдында жауап бер. Адам, бір жағынан, өзі үшін (эгоизм), я болмаса басқалар үшін ғана (альтруизм) емес, өз мүддесін басқалармен бірге ұштас-тырып өмір сүруі керек. Сонымен еркіндік пен жауапкершілік - күміс ақшаның екі жағындай, бір-бірінсіз өмір сүре алмайды. Еркіндік бар, жауаи-кершілік жоқ жерде әділетті дұрыс қоғам орнату мүмкін емес, Сондықтан жаңа ғана қалыптасып жатқан демократиялық қоғамның берген еркіндіктерін тек өз қүлқынына жаратып, жауапкер шілікті мойындағысы келмейтіндердің алдына тосқауыл қойылум қажет. Бұқаралық ақпарат құралдарында еркіндікпен қатар, ал біздің жағдайда, мүмкін, көбірек, - адамның қоғам алдындағы жауапкершілігі егжей- тегжейлі талдануы қажет деп есептейміч. «Арнасы жоқ» еркіндіктің уақыты өтті, халық алдындағі.і жауапкершіліктің уақыты келген саяқты . Еркіндік негізіндегі шығармашылық - адамның тектік өзіне ға-на тән қасиеті. Егерде ол компьютерге берілсе, онда адам не істемек? Ол іске асқан жағдайда, расында да, адам өз- өзін терістеп, тарихтың соңғы беттері жазылып бітер еді. Әрине, ол ешкімге керек емес. Н.А.Бердяевтің философиясының негізгі категориясы - жүктеу/скачать 2,62 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|