Балашт ү с І п қ алие в б а л алара у р у л а р ы
жүктеу/скачать 11,76 Mb. Pdf көрінісі
|
Балалар аурулары (МЖОО «Стоматология» факультеті студенттеріне арналған)
|
Вегето-қантамырлық дистониялар (ВКД) – жүрек, қантамырлар, басқа ішкі ағза- лар, ішкі секреция бездерінің орталық және шеткі нерв жуйесінің құрылымы мен жұмы- сының біріншілік немесе екінішілік өзгерістеріне байланысты шығатын вегетативтік реттелулерінің бұзылыстарымен сипатталатын функциялық патологиялық хал- жағдайлар. Балаларда, әсіресе мектеп жасындағыларда, жиі кездеседі, таралу жиілігі шамамен 20%-ға тең. ВҚД-ны «вегетативті дисфункция», «вегетативті невроз», «вегетативті дисре- гуляция», «нейроциркуляторлық дистония», «гиперкинетикалық синдром», «дисвегетоз» деген басқаша көптеген терминдермен атай береді. Алайда, оны «нейроциркуляторлы дистония» (НЦД) деп кардиологтардың атауы – ВҚД-ның жүрек-қантамырлық жекеленген вариантына теңеу. Клиникада оның гипертензиялық және гипотензиялық түрлерге бөледі. Сондықтан да, ВКД деген термин НЦД-ға қарағанда, әлдеқайда кен мағына беріп, жүрек, қантамырлардан басқа да ағзалардың дерті барын қоса түсіндіреді. 11.7.1. АРТЕРИЯЛЫҚ ГИПОТЕНЗИЯ Артериялық қан қысымының қалыптан төмендеуін соңғы кезде гипотония демей (артериялық қан тамырының тонусы төмендеуімен емес) , гипотензия (қанның сұйық бөлігінің артерия қабырғасына түсіретін қысымы) деп дәлірек аталатын болды. Артериялық гипотензияның (Аг) Қазақстанда мектеп жасындағы балалар арасында тарау 411 жиілігі 1979 ж. – 3,3% (В.В. Қожанов), 2001 ж. – 9,7% (Қ.Б. Абдрахманов). Статистика бойынша, Аг жиілігі кейінгі жылдарда жиілей түсуде. Ересек адамдар арасындағы гипотензиялар мен олардың асқынулары бала кезінен басталатын Аг салдары екені анық белгілі болып отыр. Нейроциркуляторлық дистония, вегетативтік тамырлық дистонияның гипотониялық түрі деген анықтамалар артериальдық гипотензияның алғашқы сатылары болып есептеледі; кейбір зерттеушілердің көзқарасынша бұл түсініктер жалпы бір мағынаны білдіреді. Н.С. Молчанов жіктеуі бойынша (1966) Аг 1) физиологиялық; 2) патологиялық деп екіге бөлінеді. Физиологиялық Аг-ның: а) жеке-дара өз басына сай түрі (қалпы); б) жоғары дәрежеде дамыған бұлшыкеттер гипотониясы (спортсмендерге тән); в) адаптациялық (бейімделу) варианты деп үш түрін ажыратады. Патологиялық Аг: а) нейроциркуляторлық (біріншілік) гипотония – тұрақсыз, анық тұрақты (гипотония ауруы), ортостатикалық синдроммен ұштасатын; б) симптоматика- лық (екіншілік) гипотония – жедел ағымды, созылмалы, орнықты ортостатикалық синдроммен жүретін түрлерге бөледі. Симптоматикалық Аг эндокриндік (Адисон ауруы), бүйрек ауруына, іштен біткен жүрек акауларының кейбіреулеріне тән болып келеді. Этиологиясы мультифакторлық, оның ішінде: 1). тұқымындағы бейімділік (әсіресе анасы жағынан); 2). анасының осы балаға екі қабат кезіндегі Аг-сы және қан қысымының сол кезде көбірек төмендеуі; 3) өзіне тән психосоматикалық депрессиямен ұштасатын ерекшеліктері; 4) вегетативтік нерв жүйесінің реттеу қызметінін бұзылыстары, холинэргиялық әсерлердің белсенділігі; 5) пубертаттық кезеңнің мәселелері, яғни эндогендік этиологиялық факторлар. Экзогендік факторларға: 1) психикасына жағымсыз әсерлер (ата-анасының алкоголизмі, үйіндегі біреуінің қатты ауруы, өлімі, тұрмысының төмендігі және т.б.); 2) дене қимылының аздығы мен ақпараттың көптігі; 3) инфекция ошақтары, жиі респираторлы-вирустық аурулармен ауыру; 4) күндік режимінің тиімді болмауы, оның әр түрлі жолмен бұзылуы және т.б. жатады. Көбінесе Аг бар балаларда осы факторлардың бірнешесі қатар әсер ететінін анықтауға болады. Патогенезі. Конституциялық-эндокриндік теория бойынша, Аг бүйрекүсті бездердің кызметі жетіспеушілігінен туатын қантамырлары тонусының төмендеуімен байланысты. Мектеп жасындағы Аг дамыған балаларда бүйрекүсті бездері түзетін глюкокортикоидтар мен минералокортикоидтардың қанда аз мөлшерде табылатыны ауру патогенезіндегі осы теорияның орынды екенін көрсетеді. Вегетативті теория Аг пайда болуын холинергиялық жүйенін белсенділігінің артуы және адренергиялық жүйенің әлсіреуімен дәлелдейді. Қанда ацетилхолин көбірек, ал катехоламиндердің аз болатыны Аг бар балаларда дәлелденген. Нейрогендік теория (кеңес ғалымдары шығарған) Аг дамуын ми ішіндегі қозу мен тежеу процестері тепе-тендігінің бұзылуымен, соған байланысты ми қабаты астындағы қан қысымын, жүрек жұмысын реттейтін орталықтардың неврозы деп санайды және осыны дәлелдейтін деректер бар. Гуморальдық теорияны қолдайтындар Аг пайда болуын қанда кининдер мен А, Е простагландиндерінің мөлшері жоғары болатынын, ал осылардың шамадан артық мөлшері қан қысымы деңгейін төмендететінін дәлел етеді. Осы кезде біріншілік Аг-ны қантамырларының тарылып-кеңеюін реттейтін орталықтың неврозы, ол шеткі депрессорлық қызметпен бүйрекүсті бездері қызметінің қосымша өзгерістерімен бірге ұштасады деп саналады. жүктеу/скачать 11,76 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|