Химиялық канцерогенез жайында түсінік

Канцерогенез - рак (ісік) ауруының пайда болу процессі. Көптеген мутагендік факторлар канцерогендік те әсер етеді. Рак (ісік) ауруы ХХ ғасырдағы адамдардың ең қауірпі ауруларының бірі.Рак (ісік) ауруының жасушаларының кәдімгі дене жасушаларынан 2 ерекшеліктері болады:кәдімгі дене жасушалары санаулы рет қана бөлініп, содан кейін бөлінуін тоқтатып өліп қалатын болса, рак(ісік) жасушалары шексіз бөлініп өсуге қабілетті. Сондықтан да олар ағзаға механикалық зиян келтіріп, өсіп көбее береді де ақырында оның өлуіне алып келеді;рак жасушалары жайылып метастаз пайда ете алады, яғни оның кейбір жасушалары лимфа не қантамырлар арқылы басқа мүшелерге, ұлпаларға таралып сол жерлерде жаңа ісіктерді пайда етеді.Ағзалардың бөлінуге қабілетті кез-келген жасушалары ісікке айнала алады. Бірақ, олар қалайша, ненің әсерінен рак (ісік) жасушаларына айналады, әлі толық шешілмеген мәселелер.Дегенмен,қазіргі кезде белгілі болғаны-рак жасушаларында гендердің қызметінің реттелу механизмінің бұзылу салдары екендігі.Қазіргі кезде рак ауруының кем дегенде 3-4 түрінің тұқым қуалайтындығы дәлелденген,олар: ретинобластоманың бір түрі, Фанкони анемиясы(қан аздылығы), пигменттік ксеродерма және нейрофиброматоз.

Химиялық канцерогенез.Екі топқа бөлінеді:

- Жасушалардың ДНҚ-мен тікелей әсерлесетін толық канцерогендер;

-Организмдегі химиялық реакциялар нәтижесінде пайда болған метаболиттері арқылы әсер ететін жанама канцерогендер.Химиялық канцерогендерге:- хош иісті аминдер;Нитрозды қоспалар;Афлотоксиндер:Кейбір металдар (хром, қорғасын, никель,

мышьяк);