Ф.4.7-007-03. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІП
М.О. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ
«БАСТАУЫШ МЕЬСТЕПТЕ ФИЛОЛОГИЯ ПӘВДЕРІН ОҚЫТУДЫҢ ТЕОРИЯСЫ МЕН ӘДІСТЕМЕСІ»
кафедрасы
ДИПЛОМ ЖҮМЫСЫ
Тақырыбы: «Бастауыш сыныпта есім сөздерді оқыту»
Ғылыми жетекшісі: профессор Молдабек.Қ
Орындаған: ПӨ - 01 - 4К1 тобының
IV курс студенті Усербаева.Г
' ( Р •-■,■!
Пікір берушілер:
Ф.ғ.к.
Молдалиева.Д
-№65 ңектептін щрёкторМ
(мерзімі)
Оспанова.Ж
■
Шымкент - 2005ж
МАЗМҰНЫ
Кіріспе
3-4.
I. Бастауыш мектепте сөздік қорды молайтуға
5-9.
септігі бар есім сөздерді іріктеу.
I. 1. Окушылардың сөз байлығын кеңейтуге ыкпалы бар есім
сөздер(оқулык мэтіндер). 10-14.
II. Сабақтың кұрылымы және оны өтудің эдіс - тэсілдері. 15 -
/. і.
II. 1. Бастауыш мектеп оқушыларына лексикалык амал - тэсілдер
аркылы есім сөздерді ұғындыру. 28-39.
ІІ.2. Бастауыш мектеп оқушыларына грамматикалық тэсілдер
аркылы есім сөздерді меңгерту. 40 - 41.
П.2.1. Сөз жасамды оқыту барысында есім сөздерді ұғындыру. 42 - 45.
11.2.2. Сөз таптарын оқыту барысында есім сөздерді
ұғындыру жұмыстары. 46- 50.
11.2.3. Сөз тіркесін оқыту барысында есім сөздерді ұғындыру. _ 51 - 54.
И.2.4. Сөйлемді окыту барысында есім сөздерді ұғындыру. 55 - 58.
Қорытынды. 59 - 60.
Пайдаланылған эдебиеттер.
61 -63.
Диплом жұмысының көкейкестілігі қазақ елі өз алдына отау тігіп, іргелі мемлекеттердің біріне айнала бастағалы мектептерде қазақ тілін оқыту мэселесі күн тэртібіне қатаң түрде қойылып отыр.Оның себебі мемлекеттің мемлекеттік тілсіз өмір сүруі мүмкін емес. Міне сондықтан қазақ тілін оқыту эдістемесі ғылымының бар саласы бастауыш мектеп сқушыларының тілін дамыту, аса өзекті мэселелердің біріне айналды. Себебі тілі дамыма^ан баланың ойы дамымайды. Ал ойсыз шала баланың келешекте елін, жерін сүйетін адал азамат болып өсуі екіталай. Міне осы тұрғыдан келгенде тіл дамыту жүмысын неден?, қалай ? бастау керек дегенаса күрделі сүрақ туады. Мү_ны шешудің ең бірінші жолы бала тілін есім оәз меңгерту арқылы байыту.Дүние жүзі ғалымдары Каримов Рыбаков , Гоноболин , Лесбаең Битаев дэлелдегендей бала тілі алғаш рет есім сөздерді пайдалану арқылы шығады. Сол сөздер арқылы өзінің ойын білетін т.б. сөздерді жеткізеді. Олай болса , бастауыш мектепте балалардьң сөздік қорьш есім сөздерді жан-жақты меңгерту арқылы молайту ең өзекті мэселенің бірі.
Диплом жұмысының мақсаты: бастауыш мектеп оқулықтары мәтіндеріндегі есім сөздерде лингюстатистикалық эдіс арқылы анықтап, сол арқылы бала тілін дамыту сөздік қорларын молайту.
Диплом жұмысыныц міндеттері.
Қойылған масатты шешу үшін :
есім сөздерді іріктеу;
есім сөздерді сабақ үстінде меңгерту эдіс тэсілін анықтау;
есім сөздерді анықталған эдіс-тэсілдер арқылы меңгерту.
Диплом жұмысының нәтижелерін теориялық тұрғыдан:
бастауыш мектепте оқыту әдістемесін зерттеуде;
есім сөздерді меңгертудің эдістемесін жасауда ;
Практикалық тұрғыдан :
бастауыш мектеп мұғалімдері.
жоғары оқу орнының студенттері сабақ өту барысында эдістемелік
көмекші құрал ретінде пайдалана алады.
Диплоіи жүмысының гылыми болжамы.
Лингвостатистикалық эдіс арқылы анықталған есім сөздерді біз ұсынған әдіс-тэсілдер арқылы меңгертсе балалардың қазақ тілінен алатын білімдерін тереңдетуге, жақсы нәтижелерге қол жеткізуге болады.
Диплом жұмысының зерттеу әдістері.
Диплом жұмысын жазуда лингвостатистикалық талдау, жинактау, салыстыру жэне бақылау эдістерінен пайдаланылады..
Диплом жумысының құрылымы.
Диплом жұмысы кіріспеден екі тараудан, қорытындыдан жэне пайдаланылған эдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Бастауыш мектепте сөздік қорды молайтуға септігі бар
есім сөздерді іріктеу.
Сөздер тілдік қарым-қатынаста түскен жағдайда ғана балалардың сөздік қорының құрылымын құрайды. Бұл үшін бастауыш мектеп оқушыларының оқулықтарын статистикалық әдіспен зертеу қажет.
"Если бы мне предложили сразу, без подготовки, перечислить
то, что характеризует современное языкознание, наверное, мое
перечисление оказалось бы неполным, я, наверное, опустил бы
одну или друтую тенденцию, типичную для языковедов нашего
времени — настолько современное состояние языкознание
Сложно, многочисленно, но, конечно, не опустил бы в качестве
характерной черты интереса к применению статического
метода" — деп, Н.В. Ставровский тіл зерттеуде статистикалық
әдістің ең бір оңтайлы, ұтымды екендігін атап көрсетсе /95.27/.
Қ. Бектаев пен А. Ахабаев сөздердің, сөздік құрамындағы
сөздердің мәнін, сырын ашу және олардың зандарын анықтау-
қазақ лингвистикасының алдында тұрған елеулі міндеттердің бірі.
Қазақ тілінің сөздік құрамындағы сөздерді зерттеп, олардың
стильдік айырмашылықтарын білу арқылы қазіргі қазақ тілі
лексикасын меңгеруте болады" — дей келсе, қазақ тілінің
сөздік құрамын статистикалық әдіспен зерттеу арқылы ғана
ондағы сөздердің қолданылуы, қазақ тілінің лексиканың
Құрамын толық ашуға болатындығын атап көрсетеді /96.25-300/.
Лингвистикада статистикалық әдісті жетілдіруде
Р.Пиотровский, П.М. Алексеев, А.В. Зубов, А.И. Цапля, Р.Фрумкина, М.Р. Львов, А.В. Малаховский, Г. Кенесбаев, Ғ.Мұсабаев, М. Балақаев, Т. Жанұзақов, Д. Есенғалиева, А.Хасенова, Ж. Аралбаев, Қ. Молдабеков, С. Мырзабеков,
-
А.Ахабаев, Д. Байтанаева секілді т.б. ғалымдар өз үлестерін қосқан және қосуда.
І.Кеңесбаев қазақ тіліндегі буындардың түрлері мен фонемаларды анықтау мақсатында қазақ тіліндегі дыбыстар мен буындарды санап, соның нәтижесі ретінде тіл білімінің "фонетика" саласын жазады /97./.
М. Балақаев әдеби тіл нормасын сақтау мақсатында қазақ тіліне орыс тіліне енген термин сөздерді санайды. М. Балақаев бұл үіпін баспасөзді алып қарастырады. Ғалым: "Осындай терминдердің саны үздіксіз көбейіп, қазақтың әдеби тілінің лексикалық құрамына қосылуда олардың жылдан-жылға көбею мөлшерінің қаншалықты екенін аңғару үшін 1924 жылы 5 майда, 1940 жылы және 7 ноябрьде шыққан "Социалистік Қазқстан" газетіндегі сөздерді, оның ішіндегі термин сөздерді, санағанымызда, мынаны көрдік:
жылы әр 1000 сөздің 14-і термин сөздер
жылы әр 1000 сөздің 25-і термин сөздер
1934 жылы әр 1000 сөздің 68-і термин сөздер
1949 жылы әр 1000 сөздің 80-і термин сөздер
Бұдан орыс тілі арқылы қазақ тіліне енген сөздердің саны
барған сайын көбейіп келе жатқанын байқауға болады" —
дейді /98.20/.
X. Арғынов "Ер Тарғын" ертегісі мен "Қальң мал", "Бөтагөз"
романдарында сөйлемдерді санап, мынадай ерекшеліктерді
көреді.
Барлық сөйлем 14629
Жай сөйлем 7820
Қүрмалас сөйлем 6806
салалас 1688
сабақтас 3587
аралас 1534
Осындай статистикалық әдіспен қазақ тілінде сөйлемдердің кездесу жиілігін анықтай отырып, қазақ тілінің синтаксисі саласын жазады /99.101-102/.
у&. Аралбаев - қазақ тіліндегі дауысты дыбыстарды санамалай отырып, дауысты дыбыстарға тән заңдылықтарды ашады. Ғалым өзінің экспериментіне Мұхтар Ауэзовтың шығармаларының 10000 фонема алады. Ғалым: "Цель настоящего раздела — определить, какова частность или вероятность фонем в казахском языке и какую информацию несет каждая фонема, кроме того- исследование энтропии фонем казахского языка" - дей келе мынадай қорытынды жасайды: Гласные начального слсва
Фонема
|
Вероятность, Р
|
Информация
|
Энтропия Е
|
А
|
0,0529
|
4,25
|
0,22
|
е
|
0,0292
|
5,11
|
0,149
|
о
|
0,0212
|
5,55
|
0,118
|
і
|
0,0136
|
6,21
|
0,084
|
Ү
|
0,0111
|
6,51
|
0,072
|
о
|
0,0092
|
6,77
|
0,062
|
¥
|
0,0091
|
6,80
|
0,062
|
ә
|
0,0083
|
6,91
|
0,057
|
ы
|
0,00086
|
6,94
|
0,05668
|
/100.9396/.
А . Хасенова - қазақ тіліндегі етістіктердің лексика- семантикалық сипатын анықтау мақсатында статистикалық әдісті қолданған. Ғалым: "Қазіргі қазақ тілінде қолданылып жүрген туынды түбір етістіктерді жинақтап, оларды жасайтын жұрнақтарды саралай келіп, барлық фонетикалық
7
варианттарымен қоса есептегенде 200-ге жуық аффикстердің қаТьісы бар екені байқалады" - деп, қазақ тіліндегі щьіғармаларды санамалай келе осындай қорытындыға келеді /101.141/.
Қ. Бектаев - қазақ тілінде ғана емес, бүкіл түркі тіддерінде алғаш рет лингвистикалық статистика әдісінің негізін қалаған, ғылыми негіздемесін жасаған ғалым. Қ. Бектаевтың лингвистикадағы статистикалық әдіс жөнінде "Математические методы в языкознании", "Қазақ тілінің кері алфавитті сөздігі", "Статистика и лингвистика" т.б. еңбектері жарық көрді. Қ. Бектаев - қазақ тілінде статистикалық әдісті дамытуға үлкен үлес қосқан ғалым/102./.
С. Татубаев қазақ тілі ғылымында бірінші рет
"Статистический анализ спектров гласных" тақырыбында кандидаттық диссертация қорғап шығады. Бұл еңбегінде С. Татубаев қазақ тілінің дауысты дыбыстарының кездесу жиілігіне, дыбыстардың сазын қарастырады /103/. С. Мырзабеков "Статистико-лингвистический анализ структуры глагола современного казахского языка по роману М.Ауэзова "Абай жолы"" тақырыбында кандидаттық диссертация қорғайды. Бұл еңбегінде ғалым етістіктің жасалу жолдарын ғылыми түрде дәлелдеп саралады /104/.
А. Жұбанов "Статистическое исследование казахского текста с применением ЭВМ. На материале романа М.Ауэзова "Абай жолы"" тақырыбында кандидаттық диссертация Қорғайды. Бұл еңбегінде ғалым мәтіндерді ЭЕМ салу жолдары мен мәтіндердегі сын-есімдердің олардың шырайларын анықтайды /105/.
Қ. Молдабеков "Лингвостатические исследования казахских текстов для младших школьников (на материале текстов Учебников начальных классов и литературы для детей)" тақырыбында кандидаттық диссертация қорғаған. Ғалым
варианттарымен қоса есептегенде 200-ге жуық аффикстердің қахьісы бар екені байқалады" — деп, қазақ тіліндегі ціығармаларды санамалай келе осындай қорытындыға келеді /101.141/.
Қ. Бектаев - қазақ тілінде ғана емес, бүкіл түркі тіддерінде алғаш рет лингвистикалық статистика әдісінің негізін қалаған, ғылыми негіздемесін жасаған ғалым. Қ. Бектаевтың лингвистикадағы статистикалық әдіс жөнінде "Математические методы в языкознании", "Қазақ тілінің кері алфавитті сөздігі", "Статистика и лингвистика" т.б. еңбектері жарық көрді. Қ. Бектаев - қазақ тілінде статистикалық әдісті дамытута үлкен үлес қосқан ғалым/102./.
С. Татубаев қазақ тілі ғылымында бірінші рет
"Статистический анализ спектров гласных" тақырыбында кандидаттық диссертация қорғап шығады. Бұл еңбегінде С. Татубаев қазақ тілінің дауысты дыбыстарының кездесу жиілігіне, дыбыстардың сазын қарастырады /103/. С. Мырзабеков "Статистико-лингвистический анализ структуры глагола современного казахского языка по роману М.Ауэзова "Абай жолы"" тақырыбында кандидаттық диссертация қорғайды. Бұл еңбегінде ғалым етістіктің жасалу жолдарын ғылыми түрде дәлелдеп саралады /104/.
А. Жұбанов "Статистическое исследование казахского текста с применением ЭВМ. На материале романа М.Ауэзова "Абай жолы"" тақырыбында кандидаттық диссертация Қорғайды. Бұл еңбегінде ғалым мәтіндерді ЭЕМ салу жолдары мен мәтіндердегі сын-есімдердің олардың шырайларын анықтайды /105/.
Қ- Молдабеков "Лингвостатические исследования казахских текстов для младших школьников (на материале текстов Учебников начальных классов и литературы для детей)" тақырыбында кандидаттық диссертация қорғаған. Ғалым
Достарыңызбен бөлісу: |