Жакыпбек Алтаев, Аманжол Ңасабек философия тарихы
жүктеу/скачать 20,78 Mb. Pdf көрінісі
|
Философия тарихы Ж Алтай, Қасабек А. 3
| Еуропа философиясы
45 месе адамдық табиғаты туралы), ал 323 ж. Император ¥л ы Константин хрис- тиандықты мемлекеттік дін ретінде қабылдағаннан кейін саяси-шіркеулік мәселе- лер алдыңғы шепке шығып, шіркеу әкейлерінің көзқарастарында өз көріністерін тапты. Мысалы, Августиннің көтерген басты мәселесі христиан дінінің артық- шылығын дәлелдеу арқьшы шіркеудің жанды билеуге құқықтығы жэне «ол аспан мен жер арасын байланыстырушы» деген сияқты идеяларды дәлелдеу үшін мани- хеялық, скептицизмдік жэне неоплатонизм қағидаларын басшылыққа алды. Оны осы ілімдердің кейбір элементтерін сақтай отырып, христиан дінінің жаңа бағы- тын қалыптастырганы үшін кейін августинизм деп аталып кеткен ағымның негі- зін қалаупп>і деп мойындайды. Негізгі еңбектері: «Тэубеге келу», «Құдай қаласы туралы», т.б. Августиннің ілімі бойьшша, адам дүниеге келмей тұрып, т.б. оньщ іс-әре- кеттері, қылықтары құдайдың ерік-жігерімен белгіленіп қойылған. Ол белгі игілікке (адам оған лайықты болмаса да) немесе азаптарға (жазықсыз болса да) бағытталған болуы мүмкін. Құдай элемді жаратқанда барлық заттардың түрлері- нің бастамасын енгізіп, эрі қарай өздері дамитындай мүмкіндік береді. Адамзат тарихы да осы зандылыққа бағынады. Тарихтың даму негізінде адам санасы- ның өзіне сенімділігі (бұл сенімнің негізі құдай) мен күдайға деген сүйіспенші- ліктің танымдық күші жатыр. Осы түсінікті басшылыққа ала отырып, Августин адамзат тарихы бір-біріне қарсы екі патшалықтың күресінің нэтижесі деп тұжы- рымдайды. Олар - құдайга қарсы, күнделікті өмірдің қызығын күйттейтіндер мен құдайдың патшалығы арасындағы күрес. Августин қүдай патшалыгы дегенде жердегі оның өкілі Рим шіркеуін айтады. Шіркеу құдай патшалығы атынан сөй- лейтін болғандықган, оған жердегі пенделердің де бағынулары керек. Августинизм теологиялық-философиялық бағыт ретінде Батые Еуропа ел- дерінде XII ғасырға дейін үстемдік етті, кейін христиандық аристотелизмнің негізін қалаушы ұлы Альберт пен Фома Аквинскийдің ілімдерімен ыгысты- рыл^ы. Ортағасырльщ философияның схоластика деп аталған кезеңі Еуропа тари- хында Рим империясының күйреуінен бастап, Қайта өрлеу дэуіріне дейінгі 600-700 жылдай уақытты қамтиды. Бұл кезеңде егемендік алған көптеген Еуропа елдерінде (Италия, Франция, Англия, Германия, т.б.) феодалдыққарым-қатынастар , қальштасып, христиан діні қоғамдық өмірдің барлық салаларында өктемдік көр- сетіп, шіркеудің сауаттылық, қолжазбалар сақгау ісінің ошағына айналған мезгілі болатын. Осындай мемлекеттік билік қолдаған қатал діни үстемдік жағдайында философия өзінің бар ақыл-ой күшін христиан догматтарын негіздеуге жұмсап, дін ілімінің күңіне айналган-ды. Осы кезеңдегі философиялық ілім «схоластика» (мектептік ілім) деген атаққа ие болып, негізгі үш кезеңнен өтті: 1 .Балауса схоластика (ІХ-ХІІ ғ.). Ғылым, философия, теология (дін ілімі) элі бір-бірімен біте қайнасып, ажырамаған, бірақ ақыл-ой әрекетінің жемісі мен құн- дылығын түсінуді, универсалилерге (жалпылык) байланысты пікірталас негізінде ақыл- ойға діни сенімнің үстемдігін жүргізуді жэне сол үстемдіктің «заңцылы- ғын» дәлелдеуді (Аристотельдің формалдық логикасы тұрғысынан) өзіне мақсат қойған схоластикалық тэсіл қалыптасты. Негізгі өкілдері: Ансельм Кентерберийс кий, Иоанн Росцелин, Пьер Абеляр, Августин Аврелий, т.б. |