Вентильді қозғалтқыш - жиілік түрлендіргішінен, синхронды электр қозғалтқыштан және оның роторының кеңістікте қалай орналасқанын көрсететін құрылғыдан (9.1 г суретті қара) тұратын электр механикалық жүйе. Түрлендіргіш тұрақты токтың анық көрсетілген түйіндерінде және басқару түзеткіштерінде және инверторда орындалады. Аз жиілікті аймақта инвертордың тиристорлы вентилдерінің коммутациясы ротор орналасуының берілуінің көмегімен жүзеге асады, ал 3-5 Гц жиілікті аймақта коммутацияланатын ЭҚК-ң көрсетілген түйіндерінің көмегімен электр қозғалтқыш өрістеріндегі кернеуден алынған коммутацияланатын жоғарғы өткізгішті ЭҚК бойынша жүзеге асырылады. Қозғалыс принципі бойынша бұл жүйе, коллектор және щеткалық аппарат функциясын тиристорлы инвертор және ротордың жағдайының датчигі атқаратын тұрақты токтың электрқозғалтқышына ұқсас.
Жиіліктік-реттелетін электржетек қозғалтқышының қорегі қоректендіретін тордың тұрақты жиілігі айнымалыға түрленетін жиіліктің вентилді түрлендіргіші арқылы іске асырылады (ЖТ 9.1 суретті қара). Түрлендіргіш шығысына қосылған электрқозғалтқыштың айналу жиілігі жиілігіне пропорционал өзгереді. Қазіргі уақытта айнымалы токтың жиіліктік басқару машиналарын жасау үшін қозғалыс принциптері, сұлбалық шешімдері, басқару алгоритмдері және т.б. ажыратылатын жиілік түрлендіргіштерінің әртүрлі нұсқалары қолданылуда.
Элементтік негіздердің және басқару техникаларының дамуы, жаңа датчиктердің пайда болуы, микропроцессорлық және компьютерлік басқарулар жиіліктік асинхронды электржетек жүйесінің үздіксіз толық жетілуі жеткілікті қарастырылған.
ЖТ-АҚ жүйелерінің құндылығына келесілер жатады:
- АҚ жылдамдық реттеуінің кең ауқымындағы жоғары ПӘК, алдыңғысы барлық реттеу аумағында ротордың аз өлшемді тайғанауымен жұмыс істегендіктен (тайғанаудың аз шығынымен);
- жылдамдық реттеудің бірқалыптылығының мүмкіндігін және талап етілген сипаттамаларды жасайтын және реттеу заңдарын қамтамасыз ететін реттеудің жақсы қасиеттері;
- қысқатұйықталған роторлы АҚ жүйесінде қолданылатын сенімділік.
9.1 сурет– АҚ-ты реттелетін электржетек жүйелерінің нұсқаулары
Жиіліктік реттеудің заңдары. Статордың активті кедергісін елемегенде, идеалданған электр жетек үшін жиілікті реттеу кезіндегі кернеудің негізгі заңының өзгеруі төмендегідей өрнектеледі.
(9.2)
мұндағы: МС1 және МС2 – f1 және f2 жиіліктегі қозғалтқыш жұмысына сәйкес келетін статикалық жүктеменің моменті;
U11 U12 - f1 және f2 жиіліктегі қозғалтқыштағы кернеу;
Статикалық жүктеменің момент тұрақты болған жағдайда қорек көзінің кернеуі оның жиілігіне пропорционал өзгеруі қажет.
Бұл жағдайда идеалданған қозғалтқыш үшін аса жүктемелілік қабілеттілігі (Мк=const) сақталады және кернеудің өзгеру заңы төмендегідей түрде болады:
U1/ f1 = const, (9.3)
Жылдамдық реттеу процесінде қозғалтқыш білігіндегі қуат тұрақтылығы кезінде кернеудің өзгеру заңы:
, (9.4)
Статордағы кернеу желдеткіші жүктемелі кезінде төмендегі заң бойынша өзгереді:
(9.5)
Бұл жағдайға арналған механикалық сипаттамалар 9.2-суретте көрсетілген.