«МӘліметтерді талдау және экономиканы болжау» ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені

1.Құбылыс динамикасының аналитикалық көрсеткіштерге әсері

2.Негізгі бес есеп
Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

1. В.В.Розен Модели принятия решений в экономике: М.: Высшая школа,2002

2. И.И.Бажин Информационные системы менеджмента. М.:Высшая школа, 2000

3.ШапкинА.С., МазаеваН.П. Математические методы и модели исследования операций. М.: Высшая школа, 2003

• 
  Уақытша қатарлар әдісін қарастыру.
  
• 
  Мерзімдік тербелістер моделі.
  
• 
  Жобалаудың бейімделу әдістері.
  

Фирма модельдерінің мақсаты өз пайдаларын максималдау. Өндірістік фирма тұрақты түрде бір немесе бірнеше өнім шығарсын делік. Сонда фирманың бір жылда шығаратын өнімнің санын х-деп белгілеуге болады.

Әр түрлі қорлардың (ңбек, капитал және материал) сандары әр түрлі. әр түрлі қорлардың шығын көлемін Х=(Х1,Х2,…,Хn) деп белгілейік. Онда фирманың өндірістік функциясы X=F(x) тәуелділікпен жазылады. F(x) функциясы неоклассикалық, екі рет үзілізсіз-дифференциал, екінші дара туындылардан құрылған матрицаның мәні теріс (Гессе матрицасы). Әрбір шығын векторына пайда векторы сәйкес келеді P(X)=P*F(X)-W*X,

мұндағы W-баға қорының вектор жолы,

P*F(X)-жылдық өнім құны,

W*X-шығын қорының құны.

Пайданы максималдайтын есеп P(x)->max.

Әр түрлі өндірістік жағдайларды сипаттайтын оптималдау есептерінің түрлі модификациясы бар. Қорларды өзара алмастыратын жән өзара толықтыратын өндірістік функциялар болады.

Мысалы, Х қор шығындарының векторы, У-өндіріс көлемінің векторы болсын, технологиялық процесс жиыны шартты түрде (Х, У) жұбының Z жиыны ретінде формулаланады. Қайта өндіру құралдары өніім немесе қор болып табылады: М1-өндірілмеген қор жиыны, М2-өндірілген қор жиыны болсын. Өндірісті жоспарлаудың жалпы моделі

(Х, У)-Z*

X2<=R

Z* жиыны F(X) – жалпы өндіріс функциясын сипаттайды, жалпы өндірістік функция – ішкі экстремалды қасиеттері бар өндіріс сферасының моделі.

Тауарлар нарығында тұтынушылар талғамын зерттеу тұтынушылар сферасын жоспарлау мәні болады. Тұтынушылар талғамы моделі негізіне өз тұтынымдарын қанағаттандыру деңгейін максималдау жатады.

Бірнеше тауар түрі берілсін, бір топтағы тұтынушылар жиынының талғамы зерттелсін. Тұтынушылар сұранысы Y=(Yi)-векторы. Әр түрлі тауар бағалары P=(Pi) , белгілі және D табыс шамасы, ал тұтынушылар бюджеттік шектеуді қанағаттандыратын тауарлар комбинациясын таңдай алады. Тұтынушылар талғамы (У) мақсат функциясымен өрнектеледі. Тұтынушылар талғамының қарапайым моделі

U(Y)->max

PY

Модельде тұтынушылар таңдауы табыспен шектеледі. Шындығында тұтынушылар сұранысына кейбір тауар тапшылығы да әсер етуі мүмкін.

Модельдегі тұрғындардың жинау ақшаларын есепке алу үшін ақшаны пайдасы бар ерекшелік ретінде және ақшаны сатып алынған тауарларға жұмсалған шығын ретінде (D) моделден тыс қарастыруға болады.

Мұндай есептің Лагранж функциясы

L(Y,k)=U(Y)+R*(D-PY)

k-Лагранж көбейткіш табыстыың оптимал бағасы. Дара туындылары шекті пайда тиімділігі ретінде интерпретацияланады.

Тұтынушылардың таңдалған тауарларының шеккі тиімділігінің бағасына қатынасы барлық тауар үшін бірдей болуы керек. Тұтынушылар сұранысы мен тұтыным теориясында модлдің орны ерекше. Моделді пайдаланудың негізгі бағыттары: баға және табыстан тәуелді тұтынушылар сұранысын болжау; баға және табысты реттейтін тұтынудың мақсат функциясын құру.

19-ғасырдың соңында неміс статистигі Э. Энгель табыстың өсуіне байланысты тамаққа жұмсалатын шығын мөлшерінің кемитінін, киім т.б. шығындардың тұрақты болатын тұтынудың эмпирикалық заңын формула түріне келтіріп, графигін құрды. Сондықтан сұраныс функциясы Энгел қисығы деп аталады. Бұл принципті швед экономисі Л. Торнквист де пайдаланды.