Казақстан Республикасының Туы туралы Көк аспанға қараймын,
Қыран құс биік самғайды,
Алтын күннің шапағы
Жан-жағына тарайды.
Тау шыңындай көрінер
Көрініс бұл ұнайды.
Ұлттық ою-өрнекті
Шетіне қосу қалғаны.
Қазақстан Республикасының Елтаңбасы туралы Халыққа мемлекеттен берілген
Абыройлы Елтаңба мен Туымыз.
Еркіндігін мәңгі сақтасын
Тәуелсіз Қазақстан еліміз!
Біздің Туымыз көгілдір түсті. Көгілдір түс түркі халықтарында дәстүрлі түсі болып саналады. Ол Туда бүкіл жер мен адамдардың төбесіндегі көк аспанның шексіздігін білдіреді, сонымен қатар жалпы әл-ауқаттың, тыныштықтың, бейбітшілік пен бірліктің нышаны болып табылады.
Күн – өмір мен қуаттың кайнар көзі. Сондықтан күн бейнесі өмірдің символы болып саналады. Көшпенділер уақытты күннің қозғалысымен анықтаған. Геральдика заңдылығы бойынша күн бейнесі байлық пен берекенің нышаны болып табылады. Сол себепті Тудағы күннің барлық 32 шуағы береке мен әл-ауқаттың негізі – дән пішіндес болуы кездейсоқ емес.
Көшпенділердің көзқарасында қыран немесе бүркіт маңызды орын алады. Қазақстанды мекендеген халықтар мен этникалық топтардың елтаңбалары мен туларында оның көрініс табуы ежелден келе жатыр. Символика тілінде қыран құстың бейнесі мемлекет билігін, дала халқының жүрегінің кеңдігін білдіреді. Далалықтар үшін бұл – еркіндіктің, тәуелсіздіктің, мақсатқа, биікке талпынудың, болашаққа самғаудың нышаны. Сонымен бірге, алапат күшке ие қыран құс жарқын болашағына кедергі келтіргендерге лайықты жауап бере алады. Қыран бейнесі жас егеменді Қазақстанның әлем өркениетінің биіктеріне ұмтылуы идеясынан пайда болды.
Тудың сол жағында, сабын өрлей, Қазақстанның мәдениеті мен салт-дәстүрлерін айқындайтын ұлттық өрнек салынған. Қазақтың ұлттық өрнегі қошқар мүйіз түрінде жасалған. Бұл – оны басқа тулардан ерекшелендіретін мемлекеттің ұлттық белгісі.
Елтаңба шеңбер пішіндес. Шеңбер геральдика элементі ретінде көп жерлерде қолданыс тапқан, бірақ ол шығыс көшпенділерінде ерекше құрметке ие. Бұл – мәңгіліктің, өмірдің нышаны.
Елтаңбаның ортасында киіз үйдің жоғарғы бөлігі – шаңырақ бейнеленген. Әлем тәжірибесінде әлі шаңырақ бейнесі бар елтаңба кездеспеген. Шаңырақ халық арасында ерекше құрметтеледі. Бұл – отбасылық әл-ауқаттың, берекенің, бейбітшілік пен тыныштықтың нышаны. Бұл – біздің ортақ үйіміздің, Қазақстанда тұратын барлық адамдардың ортақ Отанының белгісі. Шаңырақтың беріктігі оның әрбір уығының мықтылығына байланысты болғаны сияқты ондағы бақыт әр адамның әл-ауқатына байланысты.
Елтаңбаның ортасынан көгілдір кеңістігіне бірдей таралған уықтар өмір мен жылу көзі – күннің шуақтары іспеттес. Шаңырақтан бастау алған кереге – киіз үйдің жылжымалы, жиналмалы тор көзді негізі. Ол оның беріктігін қамтамасыз ететін үш жүздің бірлігін білдіреді. Геральдика тілімен авторлар қазақ халқының бейбітшілік сүйгіш болмысын көрсеткілері келген.
Жылқы – қазақ стихиясы. Ежелден «Қазақ жылқы мінезді» деп айтылады, яғни мінезі жағынан қазақтар жылқыға ұқсас келеді. Елтаңбада қарапайым жылқы емес алтын қанатты пырақ бейнеленген. Бұл көп ұлтты Қазақстан халқының қуатты, өркендеуші, дамушы мемлекет орнатудағы арманын білдіреді.
Мемлекеттік рәміздерде жылқылардың бейнеленуі ежелден келе жатыр. Осыған қарамастан, авторлар ұсынған нұсқа қабылданбас бұрын қызу талқы мен таласқа түсті. Жылқылар бейнесі арыстанның айбарлығын, қыран құстың қырағылығын және адамның ерік күші сияқты ұғымдарды білдіреді. Аңыздарда кездесетін жарты ай пішіндес мүйіздері мен алтын қанаттары бар екі пырақ шаңырақты екі жағынан қорғап тұрғандай. Олар ортақ үйіміз – Отанымызға қызмет ету идеясын айқын білдіреді.
Мемлекеттік Елтаңба бейнесінде тағы да бес бұрышты жұлдыз бен біздің мемлекетіміздің қазақ тілінде атауы «Қазақстан» бар.
Адамзат жұлдызды ежелден өмірде жетектейтін, мақсатқа жетелейтін, асқақтық пен мәңгілікке ұмтылудың, биліктің нышаны ретінде колданады. Мемлекеттік Елтаңбада жұлдыз, сонымен бірге, замануи жоғары өркениетті қоғамдарға қосылу, барлық мемлекеттер мен бес контитенттің халықтарына ашық болу сияқты біздің асқақ армандарымызды да білдіреді.
Мемлекеттік Елтаңбада қолданылатын негізгі түс – байлықты, шынайылық пен мейірбандылықты білдіретін алтын түс. Алтын түс Қазақстанның бейбітшілікке, келісімге, достыққа және ғаламшарымыздың барлық халықтарымен бірлікте болуға ұмтылуының нышаны ретіндегі аспан-көгілдір түспен жақсы үйлеседі.
Тапсырма. Жаңа материалды меңгеруін тексеретін «Аукцион» ойынына қатысу.