Нишанбаева сабира зетбековна
Сурет 2 Отбасы ұғымының құрылымы
жүктеу/скачать 3,49 Mb. Pdf көрінісі
|
Nishanbayeva disser
|
Сурет 2 Отбасы ұғымының құрылымы Жоғарыдағы ғалымдар пікірлерін талдау отбасы институты мен отбасы-неке қатынастардың перманенттік ауысуының адамзат тарихында және қазіргі қоғамдағы экономикалық, тарихи-мәдени, басқа да факторлардың ықпалдасқан жиынтығының әсерінен болғаны жөнінде тұжырымдауға мүмкіндік береді. Сонымен отбасы ұғымы жайлы жоғарыда талданған зерттеулерге, ғалымдардың тұжырымдауларына сүйене келе, «Отбасы – ниеттік сезімдері бір, адамды жақсылық жасауға үйрететін, өзара әрекеттестік пен адамгершілік мәдениетін қалыптастыратын, адамзат тегін жалғастыруда сүйіспеншіліктің қарым-қатынас алгебрасына негізделген топ» деп өз анықтамамызды береміз. Жоғарыда айтылғандар адамзаттық қоғамның даму тарихы барысында отбасын құру және оның қызмет етуі мәселесі ең өзекті екендігін көрсетеді. Ф.Бэкон, Т.Гоббс, И.Кант, Ж.Ж.Руссо еңбектерінде отбасының мәні табиғи құқықтық және гуманистік теория тұрғысынан адамгершілік, бостандық және қажеттілік категориялары отбасылық одақтың негізі ретінде қарастырылды. Аталмыш параграфта отбасы, құндылық ұғымдарының генезисін талдап отырмыз. Ендеше, өмірлік әрекеттерде отбасылық одақтың негізі «құндылықтар» болуы шартты жағдай. Біз келесіде, «құндылық» ұғымының генезисін талдауды ұсынамыз. «Құндылық» ұғымының генезисі этимология негізінде мынадай үш мағынаны біріктіреді: құндылық қатынасының нысанасы ретіндегі заттардың сыртқы сипаттамасы; қатынастардың субъектісі болып табылатын адамның Отбасы Баланың өмір жолын бастайтын және қоршаған орта туралы әсер алатын бірінші ұжым Адамгершілі мәдениетін қалыптастыру шы орта Адамзат тегін жалғастыруш ы, табиғи тұтастық Адамдардың бір-бірімен үйлесім табатын тобы Жалпы сүйіспеншілік қағидасын іске асырушы топ Ниеттік сезімдері ортақ некеге және қандас туыстыққа негізделген қоғамдық топ Адамды жақсылық жасауға үйрететін алғашқы орта психологиялық сапасы; адамдар арасындағы қатынаста құндылықтың жалпы мәнге ие болуы. [91]. Адам қажеттілігін өтейтін барлық құндылықтар (материалдық, әлеуметтік, рухани) дәстүрді құрайды. Дәстүр (латынның tradition – жалғастыру деген мағынасын білдіреді) – тарихи қалыптасқан қоғам үшін пайдалы, ұрпақтан-ұрпаққа беріліп, белгілі уақыт аралығында сақталып отыратын адамзат тәжірибесінің жалғастығы мен жиынтығы, мәдени мұрасы: әдет-ғұрыптар, ырымдар, жүріс-тұрыс қалыптары мен тәртіптері, жөн- жоралғылар, т.б. Ежелгі философтар адамзаттық құндылықтардың онтологиялық статусы, оның объективтік - идеалистік анықтамасының мәні, абсолюттік, өзгеріссіз жүйесінің болуы мәселелерін де қарастырады. Олар табиғат адамның әсемдік, әділеттілік түсініктерінің қайнар көзі дей отырып, сыртқы әлемдегі заттардың ағымы мен формасын табиғаттың жоғары құндылықтарын әлемнен тыс, эмпирикадан тыс жаратылыс деп жорамалдайды. Сократ құндылықты адамның өмірді бағалауы деп сипаттаса, Платон құндылық бұл өмір сүру дейді, ал Аристотель құндылық адамның даналығы, яғни қандай да болмасын құнды нәрсені таба білуі, - деп тұжырымдайды [17, 213б] . Ф.Ницше құндылық ұғымын мәндік категория емес, бағалау немесе субъектінің әлемді тануындағы ішкі тәжірибесі деп пайымдайды. Өзінің «Құндылықтарды қайта бағалау» бағдарламасында бұрынғы игіліктерді рационалистік тұрғыдан емес, принципиалды жаңаға негізделген үлгі (парадигма) арқылы жүргізуді ұсынады. Ол классикалық емес аксиологияның өмірге келгенін жариялай отырып, дүниенің алуан түрлі мағынасы мен түсіндірмесі бар, ең бастысы - адам дүниемен жеке-дара қатынасқа түсіп, өз құндылықтарын айшықтай алады. Сондықтан адамзат мистикалық интуиция, миф және иллюзиясыз мәнді (құндылықтарды да) толық қамти алмайды», - деп тұжырымдайды [20, с. 545]. И.Кант «құндылық» ұғымын адамгершілік саласы (бостандық) мен табиғат (қажеттілік) саласын қарама-қарсы қою арқылы салыстыра отырып, ғылымға енгізген. Оның пікірінше, құндылық жеке тұлғалық қағидаға қарама-қарсы бұйрық, заң, жарлық, шартсыз міндеттерді көрсетеді [13, с. 564]. Қ.А.Иассауи адамгершілік, жүктеу/скачать 3,49 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|