Оқулық А. Р. Соловьева, Б. Т. Ибраимова, Ж.Ә. Алина



Pdf көрінісі
бет138/278
Дата13.12.2021
өлшемі4,22 Mb.
#125944
түріОқулық
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   278
Байланысты:
Биология 7 каз 2017 ОКУЛЫК

Буылтық  құрттар
  типіне  денесі  буылтықтан  құралған  секілді 
көпжасушалы жануарлар жатады. Оған шұбалшаң, сүлік және теңізде, 
топырақта тіршілік ететін ағзалар жатады. Буылтық құрттарда алғаш 
рет бөлу мүшелері – зәр шығару түтікшелері – метанефридиялар пайда 
болады. Олардың құрылысының жалпы жоспары мен жұмыс принципі 
78-сурет. 
Ақ сұлама: 
бөліп шығару жүйесі
79-сурет. 
Ішексорғы мен үшкірқұрттың құрылысы
Аналық 
Ашылғы 
тесiк 
Iшексорғы 
Аталық 
Ашылғы 
тесiк 
Үшкiрқұрт
Ауыз 
Жұтқын-
шақ 


126
келесі  тип  және  класс  жануарлары  үшін  бірдей.  Олардың  жұмысын 
толығырақ қарастырайық.
Метанефридиялар
 – ұшы сыртқа ашылатын шығару түтікшесі бар 
құйғы  тәрізді  болады.  Шұбалшаңның  әрбір  буылтығында  (сегмент) 
ұшы көрші буылтықта (сегментте) ашылатын осындай 2 құйғы бола-
ды. Соңғы сегментте құйғы болмайды, себебі ол ашылатын жер жоқ. 
Шұбалшаң денесіндегі қуыс сұйықтығы құйғыға түседі, оның пайдалы 
құрамбөліктері:  су,  қоректік  заттар  шығару  мүшесімен  өткен  кезде 
ағзаға  кері  итеріледі.  Онда  қалған  зиянды  заттар  қоршаған  ортаға 
шығарылады (80-сурет).
Шығару  мүшелері  эволюциясындағы  келесі  қадам  – 
бүйректер

Бүйректі  микроскоп  арқылы  қараса,  буылтық  құрттардың  шығару 
түтікшелеріне – метанефридияларға ұқсас құрылымдардан тұратыны 
анықталады.  Бүйрек  құралған 
бұл  құрамбөліктер 
нефрон
  деп 
аталады. Бір бүйректе көптеген 
нефрон (адамда 1 млн-нан артық) 
бар.  Сонымен  қатар  шығару 
түтікшелерінің  ұзын  ұштары 
одан сайын ұзара түскен. Адамда 
ол 10–15 см болуы мүмкін.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   134   135   136   137   138   139   140   141   ...   278




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет