П. И. Пидкасистый а у д а р ғ а н д а р
жүктеу/скачать 13,11 Mb. Pdf көрінісі
|
дидактика кытап 2
| Ш бөлім. Торбие теориясы
293 үлкендердің әлеуметтік кеңістігі мен балалардың әлеуметтік кеңістігі арасын- дағы шекара өшіріле бастайды. Қоғамның демократиялануы, қарым-қатынастардың, ізгілендіруі, мәде- ниеттердің араласып тоғысуы, мемлекеттердің және үйымдардың интеграция- лануы қоғамдық кеңістікті кешегі гетерогендіктен бүгінгі гомогендікке озгертеді. Қалада немесе ауылда түрып жатқан бала, орыс па, белорус па, бай жанүядан, не кедей жанүядан шыққан ба, барлығы бірдей әлеуметтік кеңіс- тікте омір сүреді, нақтылагі айтса, мемлекеттерде бүндай өзгерістерге үмтылыс пайда бола бастады, қайта кейбір мемлекеттерде азырақ, кейбіреулерде басым үмтылыс орын алады. Әлеуметтік кеңістік косіптік, қогамдық, халықтық ерекшеліктеріне қараганда, мәдениеттанулық ерекшеліктерімен ерекшеленеді. Бүнда ең маңыздысы өмір негіздері болып табылады. Бүндай қоғамдық түрлілікте үстаздар кобіне не істерін білмей қалады, мүғалімнің әсері басқа әлеуметтік әсерлерге қарағанда өте аз. Шынында да мүғалім белгілі бір әлеуметтік кеңістікте қоғамдық даму жағдайына қарсы гүра алмайды. Үстаздық жүмыс өзіндік оптимистік бағыттан айырылуын, яғни бақытсыз жанүяларды, аса білімі жоқ мүғалімдерді, адамгершіліктен жүрдай жаттықтырушыларды, оспадар телехабаршыларды, еске алсақ, жетерлік. Үстаз баланың әлеуметтік жағдайдың дамуын үстаздық жағдайға аударып жүргендігі үшін үлкен күшке ие: Жағдайды өзгерте алмайтындықтан, ол бүндай істерге араласпайды да, тек балаға түсінікті болу үшін, балаға жағдайды жеткізу үшін болып жатқан оқиғаны түсіндіріп, болмысты ашып береді. Бүл көшіру тәжірибеде қалай іске асатынын корелік. Мүғалім оқушының сең жүріп жатқанда сырғып бара жатқан мүздардан мүздарға секіргенін біліп қояды. Бүл жайлы балалар күле отырып және жолдасын мақтан түтып айтқан еді. “Сен анаң туралы ойладың ба?” - Сен суға кетіп қалғаныңда әкең кандай күйде болар еді? Сен өліммен ойнапсың - бүл сенін күқың. Бірақ сені бүл жағдайда қанша қайғы күтіп түр еді..? - деді мүғалім. Балалар мүғалімнің даусындағы діріл және парықсыздықтың ішкі мазмүнына үңіліп, тыныштала қалды. Әлеуметтік жағдайды педагогикалык, жағдайға аудара алған үстаз, бала өмір сүріп жатқан әлеуметтік кеңістіктен қорықпайды. Үстаздық түсіндіру жоғары өмір қүндылықтар деңгейінде жүзеге асады. Сондықтан адамдардың қүндылықтарына қол сүққанда және керісінше қүн- дылықтар көрсетілгенде балаларға қарама-қайшы қүндылықтар әлемі ашылады. Бүл дүниенің бүкіл жаманшылықтарын көрсетпеу үшін үстаз оқушыны көзден таса ете алмайды және де оған бүл дүниенің кереметтерін көрсетуді үмытпауы керек. Ол кез келген қоғамдық жағдайды педагогикалык түрғыдағы негізгі мәселеге аудару арқылы өзгертеді. Әлеуметтік қатынастар оркестрінде нақты бір бекет қүрып, сол арқылы түлғаға сырттан кез келген әсерді қүндылық әуендермен қоршап, қүндылық түстеріне бояйды. ІІедагогикалық обертон дегеніміз алуан түрлі заттарға, фактілерге, оқиға- ларға коғамдық қүндылықтың араласуы, болыгі жатқан оқиғадағы қүнды қүрамды корсету, болып кеткен оқиғаға жалпыадамзагтық көзқараспен қарау. Педагогикалык обертон дегеніміз - балаға микро- мен макрокеңістіктегі болып жатқан оқиғаларды түсіндіру. Белгілі бір түсте дүниедегі болып жатқан жаман, не жақсы оқиғаларды керек дәрежеде түсінүге көмектеседі. Педаго- |