527
Артериялық гипертензия кезінде қан қысымы сынап
бағанасы бойынша 140-80 мм-ден жоғары көтеріледі. Олар:
● біріншілік, эссенциялық (ағыл. essential - мәні)
гипертензия;
● салдарлық, әйгіленімдік (симптомдық)
артериялық
гипертензия
болып
ажыратылады.
Барлық
артериялық
гипертензиялардың
90-95%-ы
біріншілік
(эссенциялық)
гипертензия
болады.
Қалған
5-10%-ы
ғана
салдарлық
әйгіленімділік
гипертензияларға,
әсіресе
бүйрек
ауруларымен байланысты қан қысымының көтерілуіне, жатады.
Артериалық қан қысымының көтерілуі:
● жүрек шығарымының немесе минөттік қан көлемінің
ұлғаюынан;
● шеткері қан тамырларының қан ағуына жалпы кедергілік
қасиетінің жоғарлауынан;
● осылардың біріккен өзгерістерінен – болады.
Жүрек шығарымының көбеюі
мына себептерден:
♣
симпатикалық
жүйке
жүйесінің
межеқуаты
көтерілуден; бұл кезде катехоламиндер жүректің жиырылу
күші мен жиілігін арттырады;
♣ айналымдағы қан көлемі тым артып кетуінен; ол өз
алдына мына жағдайларда байқалады:
♥ бүйрек
қызметінің жеткіліксіздігінде;
♥ полицитемиялық (шынайы) гиперволемия кезінде;
♥ әлдостерон көп өндіріліп шығарылғанында;
♥ қанда натрий көбейгенде - байқалады.
Шеткері қан тамырларының қан ағуына жалпы кедергілік
қасиетінің жоғарлауы
мына жағдайларда байқалады:
♣
катехоламиндердің
артериалық
тамырларда
α-
рецепторларын қоздырудан;
♣ ренин мен ангиотензинге ауыстыратын ферменттің
әсерлерінен, қан тамырларын жиыратын, ангиотензин II
көптеп түзілуден;
♣
тамыр
қабырғаларындағы
тегіс
салалы
ет
жасушаларының гипертрофиясы
мен гиперплазиясынан;
♣ қан тамырларының межеқуатын өзіндік реттейтін
эндотелий-тәуелді тетіктердің бұзылыстарынан; Бұл кезде
эндотелий жасушаларында тамырларды
жиыратын эндотелин көп
өндіріліп,
оларды
босаңсытатын
нитроксид
(NO),
простациклин (ПГI
2
) өндірілуі азаяды. Эндотелин эндотелий
жасушаларында
эндотелинге
ауыстыратын
ферменттің
қатысуымен өндіріледі. Ол тамыр қабырғаларындағы тегіс
салалы ет жасушаларын жиырады және олардың өсіп-өнуін
арттырады. Нитроксид және простациклин тамыр жасушаларында
гуанилатциклаза ферментін әсерлендіріп, цГМФ түзілуін
арттырады. Содан тегіс салалы ет
жасушаларының босаңсуы
