Пәннің ОҚУ-Әдістемелік кешені «Жаратылыстану»
Ұсылынған әдебиеттер (өтілетін тақырыптын беті көрсетілген)
жүктеу/скачать 0,99 Mb.
|
ed04d2c0-d947-11e4-b960-f6d299da70eeУММ жаратылыстану
- Бұл бет үшін навигация:
- Қосымша әдебиеттер
- 8 Тақырып
- Дәрістің қысқаша мәтіні. 1.Өсімдіктердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы
- I топқа
- II топқа
| Ұсылынған әдебиеттер (өтілетін тақырыптын беті көрсетілген)
Негізгі әдебиеттер Қазіргі жаратылыстану концепциялары. А., 2000. Оспанова А. Г. Экология. А., 2001. Қосымша әдебиеттер Естествознание и основы экологии. М., 2000. Дубнищева Т.Я. Концепции современного естествознания. - Новосибирск, 1997. 8 Тақырып: Өсімдіктерге жалпы сипаттама. Өсімдік организімінің құрылысы. Дәрістін жоспары: Өсімдіктердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы. Өсімдік организімінің құрылысы. Дәрістің қысқаша мәтіні. 1.Өсімдіктердің табиғаттағы және адам өміріндегі маңызы Биомасса негізінен өсімдіктерден құралады. Қарлы, мұзды Арктика мен Антарктиданы және жартасты тау шыңдары мен құмды аймақтың азғана жақтарып қоспағанда, жасыл жамылғылы шалғын, орман, дала, батпақ, егістік жер және бақ біздің планетадағы құрлық атаулыны алып жатыр. Қазақстан жерінің көлемі жағынан ТМД-да Ресейден кейінгі ең үлкен республика. Осынау ұлан-ғайыр өлкеде орманды, таулы, далалы, шөлейтті, шөлді және тағы басқа да табиғи жағдайлары әр түрлі болып келетін аймақтар бар. Республика территориясынан 6000-ға жуық өсімдік түрлерін кездестіруге болады. Олардың түрлерінің көптігі жөнінен Қазақстан ТМД көлемінде бірінші орында тұр. Біздің планетамызда жасыл өсімдіктер өсетін жерлер полюс шеңберінің ар жағынан, шөл даланын құмдарына дейін кездеседі. Әр тірі организм өмір сүру қажетіне сай энергиямен қамтамасыз етуді талап етеді, ал ол энергияның қайнар көзі — күн. Әрине, тірі организмнін кез келгені күн энергиясын тікелей пайдалана алмайды. Мысалы, жасыл өсімдіктер ғана күн энергиясын тікелей пайдалануға қабілетті. Қажетті органикалық заттарды дайындай отырып, жасыл өсімдіктер көмір қышқыл газын тиісті мөлшерде пайдаланып, ауаны оттегімен қамтамасыз етеді. Шаруашылықта пайдаланылатын тас көмір, мұнай және шым-тезектер энергетикалық шикізаттардың негізгі қоры, бұрынғы геологиялық дәуірлердегі жасыл өсімдіктер дайындаған органикалық заттар екені мәлім. Жер бедеріне, ауа райына, жыл маусымындағы жылу, ылғалға байланысты белгілі бір аймақта таралған өсімдіктерді Арктика шөлі, тундра, қоңыржай аймақ орманы (қылқан жапырақты, жалпақ жапырақты, орманды-дала, дала шөлейт, шөл өсімдіктері алқабы деп бөледі. Таулы аймақтарда өсімдік алқабы биіктік белдеуге байланысты таралған. Арктика шөлінде өсімдіктер жоққа жақын, тундрада да өсімдік түрі аз. Орманды тундрадан бастап ағаш өсімдіктері көбірек орын алады. Тайгада қылқан жапырақты, орманды далада шоқ-шоқ жалпақ жапырақты ағаштар, шалғындық өсімдіктер көбірек болады. Дала алқабында астық түқымдас шөптесін өсімдіктер көбірек өседі, шөлейт жерлерде дала өсімдіктері де, шөл өсімдіктері де кездеседі, шөл, шөлейт алқапта сортаң өсімдіктері өседі. Өсімдіктің адам өмірінде маңызы зор: олардың 20 мыңға жуық түрі пайдаланылады. Өсімдіктен азық-түлік (астық, қант, өсімдік майы т. б.) алынады, мал азығы, әр түрлі витаминдер, дәрі-дәрмек жасалады, әсемдік үшін өсіріледі. Өсімдіктің ауру тарататын (бактериялар, саңырауқұлақтар) және улы түрлері де бар. Ауыл шаруашылық өсімдіктерін өсіруді жоспарлауға, агротехникалық тиімді шаралар белгілеуге, тиісті жұмыстарды механикаландыруға қолайлы болу үшін екпе дақылдарды қандай мақсатқа егілетініне, күту әдісіне және биологиялық ерекшелігіне қарай бірнеше топқа беледі. I топқа дәні алынатын ең маңызды астық дақылдары жатады. Күздік дақылдар — бидай, қарабидай, арпа; ерте егілетін жаздық дақылдар — бидай, қарабидай, арпа, сүлы, кеш егілетін жаздық дақылдар — жүгері, күріш, қонақ жүгері, тары, қарақүмық. II топқа қоғамдық малға жемдік маңызы бар түйнекжемісті, тамыржемісті дақылдар жатады: асбұршақ, жасымық, бұршақ, ноғатық, лобия, нұт, соя, картоп, қант қызылшасы, мал азықтық қызылша, тарна, мал азықтық шалқан, сәбіз, цикорий. жүктеу/скачать 0,99 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|