I-тарау. Өзіндік жұмыс. 1.1. Студенттердің өзіндік жұмысы туралы түсінік Ең алдымен студенттердің өзіндік жұмыстарының не екенін нақты анықтау қажет. Жалпы бұл болашақ маманның ой-өрісін тәрбиелеуге байланысты кез келген іс-әрекет. Өзіндік жұмыс студенттің өз бетінше ойлауы мен танымдық белсенділігінің пайда болуына жағдай жасайтын кез келген іс-әрекет түрімен байланысты. Кең мағынада өзіндік жұмыс деп оқушылардың сабақтағы және одан тыс, мұғаліммен байланыста және ол жоқ кездегі барлық дербес әрекеттерінің жиынтығы деп түсіну керек.
Өзіндік жұмыс орындалады:
1. Тікелей аудиториялық сабақтар – дәрістер, практикалық және семинарлық сабақтар, зертханалық жұмыстарды орындау кезінде.
2. Оқытушымен сабақ кестесінен тыс сөйлесу кезінде – тәрбие мәселелері бойынша кеңестер кезінде, шығармашылық байланыстар кезінде, қарыздарды өтеу кезінде, жеке тапсырмаларды орындау кезінде және т.б.
3. Студент оқу-шығармашылық тапсырмаларды орындаған кезде кітапханада, үйде, жатақханада, кафедрада.
Бұл жұмыс түрлерінің шекаралары біршама бұлыңғыр, өзіндік жұмыс түрлері бір-біріне сәйкес келеді.
Осылайша, студенттердің өзіндік жұмыстары сабақта да, одан тыс уақытта да жүргізілуі мүмкін. Дегенмен, студенттердің өзіндік жұмысының мәселелерін қарастыру кезінде олар әдетте сыныптан тыс жұмыстарды білдіреді. Сыныптағы жұмыс барысында білімді белсенді түрде меңгеру үшін ең аз дегенде оқу материалын түсіну, ең оңтайлы түрде шығармашылықпен қабылдау қажет екенін атап өткен жөн. Шындығында, әсіресе, кіші курстарда оқыған материалды түсіну элементтерімен есте сақтау үрдісі күшті. Кафедралар мен оқытушылар өз пәндерін көрсетуде логикалық принциптің рөлін жиі асыра көрсетіп, студенттердің оны қабылдау мәселесіне назар аударады. Ішкі және пәнаралық байланыстар әлсіз көрсетілген, үздіксіз білім беру бағдарламаларының болуына қарамастан пәндердің сабақтастығы өте төмен. Оқушылардың байланыстармен бекітілген білімдері нашар сақталады. Бұл әсіресе іргелі дайындықты қамтамасыз ететін пәндер үшін қауіпті.
Білім беру стандарттары студенттің академиялық уақытының жартысын сабақтан тыс жұмыстарға бөлгенімен, көп жағдайда бұл стандарт орындалмайды. Өзіндік жұмысқа арналған тапсырмалардың саны мен көлемін және пән бойынша бақылау іс-шараларының санын көп жағдайда «Неғұрлым көп болса, соғұрлым жақсы» қағидасы бойынша оқытушы немесе кафедра анықтайды. Әрқашан тіпті шебер орындалатын нәрсе, яғни. мұғалімдердің жеке тәжірибесіне сүйене отырып, тапсырманың күрделілігі мен оны дайындауға кететін уақытты бағалау. Әртүрлі пәндер бойынша үй тапсырмасын беру мерзімдері әрқашан уақытында келісілмейді, бұл уақыт бойынша өзіндік жұмыстың біркелкі бөлінбеуіне әкеледі. Осы факторлардың барлығы студенттерді жұмысты аяқтауға, жазуға және, парадоксальді түрде, студенттің осы жұмысқа жұмсаған уақытын қысқартуға формальды түрде қарауға итермелейді. Үй тапсырмасын, курстық жобаларды және жұмыстарды өз бетінше орындау (кейде ақылы), сонымен қатар тесттерді құрастыру және алдау әдеттегідей болды. Көптеген оқу тапсырмалары оқушылардың белсенді жұмысына арналмаған, оларды орындау көбінесе формальды әрекеттер деңгейінде, шығармашылық көзқарассыз, тіпті орындалатын операцияларды түсінбей де жүзеге асырылуы мүмкін.