Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| ПСИХОЛОГИЯЛЫҚ БАҒЫТ
(лингвистикалық психологизм) тіл білімінде - тілді адамның пси- хологиялы қ жағдайы на және психологиялық қызметіне байла нысты қүбылыс ретіңде қарасты - ратын мектептердің, ағымдардың ж э н е ж е ке түж ы ры м дарды ң жиынтығы. П.б. әр кезеңдегі мақсаттары, зерттеу пәні, бастапқы ұғымдары 169 ПУН-ПУН өзгеріп отырған, бірақ олардың пайда болуына үлкен мән беріп, П.б. тіл д ік бірліктердің пайда болуын психологиялық түрғыдан негіздеп, ассимиляция, ассоциа ция, апперцепция сияқты психо- логиялық заңдарға сүйенген. П .б .-тің әлсіз жақтары ны ң болуы XIX ғ.-д ы ң 70 жж.-дағы младограмматизм бағытының қа л ы пта суы н а себ еп болды (қар.Младограмматизм). Младо- бәріне ортақ негізгі сипаттарды көрсетуге болады, олар: 1) тіл ғылымындағы логикалық және ф ормальды б ағы ттар мен мектептерге қарсы болу (қар. Л огикал ы қ бағыт); 2) Психо- логияны әдістемелік ретіңце тану; 3) тілдің нақты қызметтері мен жүмсалуын зерттеу. П.б. XIX ғ.-яын 50-жж.-да В. фон Гумбольдт философиясының грам м атиктер бірінш і оры нға әсерінен пайда болады. Бүл жеке тілді (сөйлеушіні) қойды, кезеңде тіл білімінде фактор көзқарастар басым болған. П.б. дан б ө л е к ф и зи ка л ы қ ж әне негізін қалаушы - Х.Штейнталь. Ресейде П.б. өкілі-А.А.Потебня (қар. Харьков лингвистикалық мектебі) болған. П.б. ө кіл д е р ін ің ойы нш а, логика жалпы адами ғылым, ол жекехалыклъіңтіл ерекшелікгерін аша алмайды (Ш те й н та л ь ), екіншіден, логика-гипотетикалық ғылым. Ал тіл білімі генетикалық ғылым, яғни «сөйлеу процесін» з е р т т е й д і. Ш тейнтал ь тіл д і «халы қты қ рухты ң» к ө р ін іс і ретінде таныған, сондықтан тілдің әлеуметтік табиғатының болуы заңды қүбылыс деп есептеген. физиологиялық қырларды ескеру қажет болды. П .б.-ты ң идеяларын Қазан л и н гв и с т и к а л ы қ м е кт е б ін ің өкілдері қолданды. XX ғ.-дағы П .б .-ты ң орны на ә л е ум е ттік құрылымдық кезеңде идеяларын вистика дамытып отыр. Лингвис- тикалық психологизм идеялары неогумбольдт ілімінде, этнолин- гвистикада, әлеуметтік лингвис- тикада т.б. қолданылып жүр. ПУНКТУАЦИЯ (лат. punctuatio, punctum - нүкте) - 1) графика, П.б. тілді тарихи жэне үнемі орфография ж эне алфавиттен дамуда болатын қүбылыс ретінде қарастырған. Ерте за манда рд а тыс болатын белгілер ж үйесі. Б үлар ж а зб а т іл д ің н е г із г і тілдің іш кі мағынасы өте бай қүралдары болып табылады. П.- болған, даму барысында ол ның негізгі мақсаты жазбатексті мағына бірте-біртеазаяды. Тіддің бөлш ектеу және граф икалы қ жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|