Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| ГРАФЕМА
(гр е к, дгёрһо - жазамын) - 1. Лингвистикалық мағынасы бар, тілдің графика- лык жүйесінің ең кіші бірлігі. Ол - сөз, морфема, буын және фонеманың референті де болуы мүмкін. «Г». термині әріптің, иероглифтің немесе оның бір бөлігінің синонимі ретінде де жиі жүмсалады. Мыс., иероглифті т а н гу т ж азуы н е г із і 8 эл е - ментарлы Г.-дан түрады. Г. в а р и а н тта р ы (а л л о гр а ф ) - иероглиф, баспалық, қолжаз- балық, бас не жәй әріп; 2. Белгілі жазу жүйесінің ең кіші белгісі. Қазіргі лингвистикада «Г». терм инінің қалыптасқан мағынасы жоқ, себебі, әр түрлі ғылыми дәстүр, жазу түрлері мен орфография, фонология- лы к м е кте пте р д ің болуынан жэне «фонема» терминін әр қилы түсінуден Г. түсінігі біресе әріп түсінігімен жақындатылса, біресе фонеманың графикалық бейнесі делініп жүр. Д е с к р и п т и в и с т е р (қа р . Д е с к р и п т и в т і л и н гв и с т и к а ) ауызекі сөйлеу мен жазбаша сөйлеудің қатарластығын алға тартса (фонема - дыбыс топтары, графема - әріп топтары, мүнда фон-аллофон-фонема қатарына г р а ф а -а л л о г р а ф -г р а ф е м а қатары сә й ке с), Л о н д о н д ы қ мектеп - тілдегі жазба түлғасы- ның автономиясын қүптайды. Ал кейбір лингвистер үшін Г.-ның дыбыстық референті маңызды болса, басқаларына - семанти- калық референттің маңызды- лығы жоғары түрады. Қазіргі тіл білімінде дыбыстық және графикалық бірліктердің қа ты н а сы м ен байланы сы болғанда ғана (Ю.Маслов), П- фонема мен ә р іп т ің қары м - қатынас ж үй е сі белгіленетін |