Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
- Бұл бет үшін навигация:
- ГРЕК ЖАЗУЫ
| ГРАФ-ГРАФ
арнаиы енгізілген әріптөр бар: (фр. с, румын, t, нем. й, дат 0., т.б.) Кириллица негізінде жасал- ға н ж азуларда фонема мен графема арасындағы қатынас- та р қарапайы м д а у болады, ейткені славян алфавитін (ки риллица мен глаголица) жасау барысында, н е гізге алынған гр е к алфавиті арнайы түрде славян тілдерінің фонемалық құрам ы на сә й ке с езгертіл іп алынған. Кириллицадан орыс алфавиті жасалған. Орыс алфа вит! негізінде бұрынғы КСРО халықтары үшін жаңа алфавит- терді жасау кезінде Н. Яковлев (1928 ж.) арнайы математика- л ы к ф ормула ұсы нған. Бұл формула тілдегі фонемаларды белгілеу үшін әріптердің неғұр- лым аз болуын қамтыған. Қазіргі орыс алфавитіндегі 33 әріп 41 фонеманы белгілеп отыр. Орыс Г. рационалвды (әріптері аз) болуы, оның силлабикалығына (буынды болуына) байланысты. Қазақ тілінің Г. негіздерін алғаш рет Ахмет Байтүрсынов жасаған. Ол 1910 ж. бастап қ а з а қ ж а зуы м е н айнал ы са бастайды. Араб таңбалары таза күйінде ұлттық жазуға қолайлы болмағандықтан, оларды қайта түзуді қолға алады. Ол үшін қ а з а қ т іл ін ің ф о н е ти ка л ы қ жүйесін зерттеді. Тұңғыш р е т - «дыбыс», «ә р іп », «дәйекші», «жуан д ы б ы с» , « ж ің іш ке дыбыс», «қағида» деген қазақ- ша лингвистикалы қ терм ин- дерді ұсынды. 1913 ж. «Жазу мәселесі» атты көлемді мақа- ласында дауысты дыбыстарды (У. Ұ. о, и, е, ы) таңбалау женінде пікір айтады. Сейтіп, араб Г. қа за қ жазуы үш ін былайша лайықтауды үсынады: 1) араб алф авитіндегі жуан д ы бы с- тардың таңбаларын алмау; 2) қазақ тіліндегі ы, е, и, о, ұ, у фонемаларына әріп белгілеу; 3) к, г, ф онемаларынан басқа дауыссыз дыбыстармен келген сездердің ж ің іш ке л ігін (яғни қазіргі ә, і, ү дыбыстарымен айтылатындарды) білдіру үшін сөз алдында дәйекші таңба қою. А.Байтүрсыновтың араб жазуы н қазақ тіліне икемделген нұсқа- сын қазақ жүртшылығы ешбір талассыз қабылдады, себебі бұл р е ф о р м а қ а з а қ т іл ін ің табиғатына, яғни дыбыс үндес- т іг і за ң д ы л ы ғы н а с ү й е н іп , ғы л ы м и н е гіз д е ж а с а л ға н болатын. 1915 ж. осы алфавит- пен 1 5 -те й к іт а п басы лы п ш ы ққан. Кейін қ а з а қ жазуы латын Г., сосын орыс Г. күштеп ал маеты ры лды. ГРАФФИТИ (итал. graffiti - сызылған) - үйлердің қабыр- ғасы нда, металл бұйы м дар- да, құм ы р а л а р д а ж азы л ға н ГРЕК-ГУМ магиялық, түрмыстық жазулар. Ежелгі қалалар мен қорған- дарда көптеп ке зд е се д і. Г. пал еограф ия ғы лы мы үш ін маңызы зор. ГРЕК ЖАЗУЫ - алфавиттік жазу. Бастауын ф иникиялық жазудан алады. Б.э.д. IX— VIII ғғ. пайда болған. Гректер алфавит жазуына дейін тізбелі буынды жазуды қолданган (крит жазуы). 27 әріптен түратын классика- лык; грек алфавиті б.э.д. V-IV ғ ғ . иония (м и л е т) ж а зуы н а н тарайды. Жазу бағыты -солдан о ң ға қарай. Ш ы ғы сты ң Г.ж. классикалық Г.ж. жэне Византия жазуы пайда болды. Г.ж. копт, гот, славян, армян, гр узи н , этр уск, латын жазулары та райды. жүктеу/скачать 13,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|