Салқынбай А., Абақан Е. с
жүктеу/скачать 13,56 Mb. Pdf көрінісі
|
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік
| ГУМБОЛЬДТ ІЛ ІМ І
- жалпы тіл білімі мен тіл философия- сы ны ң н е гіз ін қалауш ы В.Гумбольдттың философия- лык, лингвистикалық бағдарла- масы негізінд е қалы птасқан тілге деген көзқарастары мен тілді зерттеу тәсілдерінің бірлігі (жиынтығы). Бұл бағдарлама- ның теориялық методология- лык негізінде тілді зерттеудің антропологиялық негізі жатыр. Осыған сәйкес тілді зерттеу адамның ой-санасымен, ойлау қабілетімен, мәдениетімен және рухани өмірімен тығыз байла нысты болуы қажет. Гумбольд- тың лингвистикалық концепция- сы XVII—XVIII ғ ғ .-д а ғ ы т іл д ің тарихқа қайшы жэне механика- лы к концепцияларына жауап р е тін д е д ү н и е ге ке л д і. Г .і. И.Гердердің тілдің табиғаты мен шығу тегі, тіл мен ойдың, ой мен «халық рухы» байланыстылығы туралы идеяларына, сонымен қатар Ш легелейдің тілдердің типологиялық (морфологиялық) жүйесі теориясы негізінде жа- салған. Гумбольдттың филосо- фиялық кө зқа р а ста р ы нем іс классикапық философиясынан туындайды (И.Кант, И.В.Гете, Г.Ф.Гегель, Ф.Шиллер, Ф.В.Шел- линг, Ф .Г .Я ко б и т .б .) . Гум- больдттың пікірінше, тіл - адам рухының қызметі, адам жаны- ның тереңінен шығатын және оның бүкіл болмысына тарай- тын халық энергиясы. Тіл - аяқталған іс немесе зат емес, ол - қызмет. Тілде рухани өмірдің нәтижелері ғана емес, өмірдің өзі де көрініс табады. Тілдің шынайы анықтамасы тек генетикалық анықтама болуы мүмкін. Тіл - адамның бүкіл іс- әрекетінің негізі болып табыла- тын адам р у х ы н ы ң б а сты қызметі. Адамды адам ететін күш - тіл. Адам ө з ін ің тіл д ік қабілетін оята отырып, басқа- лармен тілдік қары м -қаты нас жасай отырып, әр уақытта өз күшімен өзінің тілін жасайды. Тіл |