Сборник научных статей научно-практической конференции «Байтанаевские чтения-Х»

588 
оқушылармен жеке айналысуға тырысу қажет. Практикалық дағдылар мен 
машықтарды бақылау барысында жұмысты жоғары дербестік деңгейінде 
жүргізіледі [1]. Практикалық жұмыстарды қолданудың мұндай әдісі қосымша 
оқу уақытын қажет ететін оқушыларды анықтауға мүмкіндік береді, сондай-ақ 
олардың неғұрлым қиын игеретін біліктерін ажыратуға мүмкіндік береді. 
География сабақтарында оқушылардың белсенділік проблемасы, олардың 
пәнге деген қызығушылығы бұрыннан өте өзекті болды, өйткені оқушылардың 
білім сапасы күрт нашарлады. Педагогтердің тәжірибесі соңғы уақытта 
оқытудың кейбір әдістері ескірген және оларды қолдану нәтижесі қазіргі 
заманғы, тұрақты дамып келе жатқан қоғамның талаптарына сәйкес келмейді. 
Өйткені бұрын мұғалімнің әр түрлі сипаттаулары, түсініктемелері немесе 
әңгімелері көрсетілген сабақ түрлері мен әдістері басым болды [2]. Білім 
алушыларда өзің ойлауға немесе қандай да бір басқа көздерден ақпарат алуға 
уақыт қалған жоқ. Дәстүрлі оқыту кезінде білім алушылар өздерінің ми 
әлеуетінің 10-15% ғана жұмыс істейді. Мысалы, мектеп географиясында 
материктерді, өзендерді, мұхиттарды және т.б. объектілерді зерттеудің тірек 
жоспарлары әзірленді және қолданылады. Бұл әдістердің кемшіліктері айқын – 
олар игерілген материалды міндеттерді шешуге көшіруді қиындатады. Мысалы, 
өзендерді зерттеудің тірек жоспарын мұхиттарды зерттеу үшін қолдану мүмкін 
емес. 
Географияның ерекшелігі әр түрлі ғылым саласына жататын көптеген 
факторлардың кешенді өзара іс-қимылы болып табылады, бұл материалға 
ерекше тартымдылық береді, оқу процесін ұйымдастыруды күрделі және алуан 
түрлі етеді. Инновациялық нысандар мен әдістерді пайдалану сабақты 
өнертабысқа, өнертабысқа – жобаға, жобаға – нәтижелері жаңалық ретінде 
әрекет ететін нақты қызмет технологиясына айналдырады. Оқу процесін білім 
практикалық қызметтің іргетасына, яғни пәрменді болатындай етіп құру қажет.
Мектеп географиясының практикалық бағыты - бұл тек педагогикалық 
және әдістемелік категория ғана емес, бұл оқыту принципі, өз кезегінде, 
күнделікті өмірде географиялық білім мен іскерлікті қолдану мен іскерлікті 
меңгеруді қамтитын кең түсінік. Ал бұл оқу іс-әрекетінің барлық түрлерінің 
жалпы кешенінде практикалық жұмыстарға үлкен көңіл бөлу шартымен 
мүмкін. Нақты практикалық қызметте бұл екі жолмен жүзеге асырылуы 
мүмкін: 
- практикалық жұмыстар үшін тапсырмаларды нақты тұжырымдау, 
шешілетін міндеттердің негізгі желісін бөлу. Мұнда мұғалім тарапынан 
оқушылардың оқу-жаттығуын ұйымдастыру нысаны ретінде практикалық 
жұмысқа, география бойынша стандартты бағдарлайтын практикалық 
жұмыстардың мазмұны мен дайындығына қойылатын талаптарды сақтау 
бойынша мақсатты және жүйелі жұмыстарға назар аудару қажет; 
- оқылатын материалдың ерекшелігіне сүйене отырып, оқу және сабақтан 
тыс қызметте ерекше әдістемелер мен тәсілдерді енгізу. Мысалы, 
бақылауларды, далалық практикаларды, маршруттық түсірулерді ұйымдастыру 

589 
және өткізу, географиялық алаңдағы жұмыс, оқу жобаларын әзірлеу және іске 
асыру. 
Географиялық материалда практикалық жұмыстарды орындау география 
бойынша стандартты компоненті – талдау, салыстыру, салыстыру, бағалау, 
тұжырым-ой-пікірлерді жасау ретінде жалпы оқу іскерлігінің дамуына ықпал 
етеді. Өз пікірін білдіру және оны негіздеу, жұмыс нәтижелерін әр түрлі 
формада ұсыну. 
Екінші міндет - өзіндік іскерлікті қалыптастыруды қамтамасыз ету 
(теориялық білімді практикада қолдану). 
Үшіншіден, стандартта көзделген практикалық жұмыстар жүйесі 
оқушылардың географиялық ғылым әдістерін (дәстүрлі – картографиялық, 
сипаттама, салыстырмалы-географиялық; жаңа және соңғы – статистикалық, 
аэроғарыштық, моделдеу, болжау, геоақпараттық, геоэкологиялық мониторинг; 
далалық зерттеу әдістері) неғұрлым толық танысу және меңгеру үшін үлкен 
мүмкіндіктерге ие [3]. 
Сонымен қатар, практикалық жұмыстардың практикалық іс-әрекет пен 
күнделікті өмірде алған білімі мен іскерлігін қолдана білуін қалыптастырудағы 
аса маңызды негіздеме болып табылады. Мысалы: 
- жергілікті жерге бағдарлау және түсіру жұмыстары үшін; 
- белдеулік уақытты анықтау; 
- объектілерді, процестерді, құбылыстарды, олардың табиғи және 
антропогендік әсер ету нәтижесіндегі өзгерістеріне бақылау жүргізу; 
- ауа-райын, құбылыстарды, су мен жердің жағдайын бақылау. 
Егер оқушыларды жобалық іс-әрекеттің топтық формаларына қоссаңыз, 
бұл қызықты жұмыс және жақсы нәтиже береді. 
Практикалық жұмыстар кешенін өткізгеннен кейін оқушылар қойылған 
міндеттердің дәстүрлі емес шығармашылық шешімдерін көруге мүмкіндік алуы 
үшін жұмыстарды орындаудың үздік үлгілерінің көрмесін ұйымдастыру 
ұсынылады [3]. 
Практикалық жұмыстарды орындау оқушылардың жағымды эмоцияларын 
тудырады, сондықтан барлық тапсырмалар қызықты, тартымды және оқушы 
үшін ауыр міндет болмайтындай етіп жасалады.
Географиялық білім мен іскерлікті қалыптастыру процесі – өте ұзақ және 
тынымсыз, тұрақты жаттығуды, пысықтауды, жетілдіруді және тақырыпты 
тақырыптан ғана емес, бөлімге тараудан бастап сыныптан сыныпқа дейін 
кеңейтуді талап ететін екенін есте сақтау маңызды. 
Осылайша, мектеп географиясының тәжірибелік бағыты - бұл 
көпфункционалды және көп өлшемді әдістемелік категория. Ол географиялық 
білім мен іскерлікті, іс-әрекет тәжірибесін қалыптастыруда ғана емес, сонымен 
қатар оқушылардың танымдық және зияткерлік саласын дамытуда да көрінеді. 
Практикалық жұмыстар тәрбие мен білім берудің, мектеп географиясының 
практикалық маңыздылығын күшейтудің маңызды құралы болып табылады [4]. 

жүктеу/скачать 8,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: