АЙМАҚТАҒЫ ӘСКЕР КҮШІНІҢ АРТУЫ

XIX ғасырдың екінші жар- 

тысы патш алы қРесейдің Қазақстандағы өскери құрамаларын одан әрі шо- 

ғырландыру, қарулы  күштерді еселей түсу, әскер топтарының кұрылымы 

мен ұйымдастырылуын жетілдіру,  өлкенің стратегиялы к орталықтарына 

ірі  гарнизондарды  орналасты ру кезеңі болды.

1853—1864 ж ы лдарда  құрылған  С ырдария әскери   ш ебіне ж ән е  1847— 

1854 жылдарда құрылған жаңа Сібір шебіне сүйене отырып, Ресей Оңтүстік 

Қ азақстандағы  соғыс қимы лдарын өрістетті.  1864 жылы Орынбор өлкесі 

жағынан екі ірі әскери құрама шығып, подполковник Веревкиннің отряды 

(4 рота ж аяу әскер, екі ж үздік казак,  10 зеңбірек ж әне 6 мортир, 2 ракета- 

лы к кондырғы )  Қ оқан н ы ң  С о за қ ж ә н е  Түркістан, Ш олаққорған бекініс- 

терін алды; С ібір шебі ж ағы нан полковник Черняевты ң отряды (10 ж аяу 

әскер ротасы, сібір казактары ны ң екі жүздігі, м ы ң ерікті қазакж ігіттері, 

13 зеңбірек ж әне 5 мортир) да сондай-ақ Қ оканны ңТ оқм ақ, Пішпек, М ер­

ке,  Әулиеата ж ән е Ш ы м кен тбекін істерін  басып алды .114

О лар О ры нбор ведомствосы ны ң сол  қанатын  С ібір ведомствосы ның 

оң   қанаты м ен   ж алғасты рған   ж аң а  Қ оқан   әскер и   ш ебін ің   қүрам ы на 

енгізіліп,  О ры нбор әскери  губернаторы на бағындырылды. Ж аңа Қ оқан 

әскери шебіне патш аны ң ең жауынгер әрі каны пезер әскербасылары ның 

бірі, сол  кезге қарай  генерал-майор шенін алған,  кейіннен Түркістан  ге­

нерал-губернаторы  болған Черняев ком андаш ы лы қетті.  Оның кұрылуы- 

мен  Қ азақстан  аумағын  әскери  ш ептер мен бекіністі аудандардың тұтас 

«қамалымен» қорш ау аяқталды. Сонымен XIX ғасырдың 60-жылдарының 

орта ш енінде Ресейдің О рталы қ А зия аймағындағы үздіксіз үдемелі козғ- 

алы сы ны ң ж өне Қ азақстанды  жүз жылдан астам уақыт бойына созылған 

өскери  отарланды ру  қим ы лдары ны ң нәтиж есінде өлке метрополияны ң 

құрамы на бірж ола кірді.

У ақы ты  ж ағы нан бұл  Ресейде XIX ғасырдың 60—70-жылдарында бур- 

ж уазиялы қ әскери реформалардың жүргізілуімен,  өскерлерді ж арақтан- 

дыру  ж ә н е  баскару  ісін  жетілдіру,  оларды  орналасты ру  жүйесін  қайта 

ұйымдастырумен, соғыс қуатының арттырылуымен тұстас келді.115  Қ азақ- 

станд ағы   п атш а  қар у лы   к ү ш тер ін ің   ұй ы м дасты ры луы   да  түбегей лі 

өзгерістерге ұш ырады, ол бір ж ағы нан сыртқы ш екараны  нығайтуға,  ал 

екінш і  ж ағы нан, ұлт-азатты қ қозғалы стары  мен көтерілістер туған жағ- 

дайда оларды басы п-ж аны ш тауды  ұйымдастырудың мүмкін болуына ба- 

ғытталған  ед і.116  Д ала  өңірінде  ж аңа  отарш ы лды қ  тәртіптерді  нығайту 

үш ін,  Ресей  им пери ясы н ы ң   басқа  ж ерлерінен  айырмаш ылығы,  мұнда 

тікелей Ә скери м инистрлікке бағындырылған әскери-өкім ш ілік басқару 

жүйесі орнатылды.

1864 ж ы лы   ө л к ен і ж аулап   алуда  зор рөл  атқарған   Д ербес  О ры нбор 

ж ә н е   С іб ір   к о р п у ста р ы   кы сқ ар ты лд ы .  О лар  «О ры нбор  ө л к ес ін ің   өс- 

керлері»  ж ә н е   «Баты с  С іб ір  әск ер л ер і»  деп  аталды .  Бүл  әс к ер и   құра- 

м аларды ң   қ ар у лы   к ү ш т е р ін ің   ұй ы тқы сы   — тұрақты   ә с к е р л е р ,  ең  ал- 

ды м ен о б л ы сты к  ж ә н е  уезд ік  қалал ард а,  бекін істерд е орн аласты ры л - 

ған  ш ептік ж а я у  ә с к е р   б атальон дары ,  қам алды қ ж ә н е  д алал ы қ ар ти л ­

л ери я,  и н ж ен ер л ік  бөлім дер, тұрақты  емес ә с к ер   — к а зак   кұрам алары  

б о л д ы .117  Ә ск ер и   тари хш ы   К .К .А б а з а   О ралдан  Қ ы тай   ш екар асы н а

438

дей ін гі  бүкіл  Т ү р кістан д ы   н еб әр і  ж еті 

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: