Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған
Түркі халықтарының ортақ жазу проблемасы
жүктеу/скачать 5,42 Mb. Pdf көрінісі
|
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy
- Бұл бет үшін навигация:
- Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалаи орыстандырылды»
| Түркі халықтарының ортақ жазу проблемасы
тұтастық біздің қолымызға тек ортақ жазу таңбасын қабылдау арқылы түсетінін тезірек ұғынып, терең түснуіміз басты шарт болып тұр. Біз түгіл, сөйлесе бірін-бірі мүлде түсінбейтін жүз тайпадан тұратын, сиы рды ң бүйрегіндей бөлшектенген қытай халқын тас түйіндей біріктіріп жіберген құдіреттің күшіндей шешуші кілт олардың бірізге түскен ортақ жазу таңбасында жатыр. Ол жазу олардың рухани қорғаны, рухани тұтастығының кілті де. Егер қытайлар бір кездерде Құбылай хан енгізген 24 таңбадан тұратын шаршылы жазу таңбасын қабылдағанда, бүгінгі бір жеңнен қол, бір жағадан бас шығарып, тас түйін болып отырған қытай импе- риясын көрмеген болар едік. Олар шашылып, бірнеше мемлекетке бөлініп, бөлшектеніп кеткен болар еді. Оларды бұл жолдан сақтап қалған рухани құдірет өздерінің ұлттық ортақ жазу таңбасын сақтап қалуында жатыр. Осы әрекетті аярлықпен қайтадан бастау үшін Сунь Ят Сен заманында еуропалықтар қытайларға латын жазуын алуға кеңес беріп, үгіттеп- ақ бақты. Бірақ қытай халқының көреген көсемі Сунь Ят Сен егер қытай латын жазуын қабылдаса, жүз тайпа жүз жаққа кетіп, көрінгеннің аузында жем болады деп көнбеді. Осындай ойнамалы тағдырды басынан өткерген қытай мемлекеті бүгінде «қоңсың соқыр болса, көзіңді қыс» дегендей, Ресей империясының түрік халықтарының жазу таңбасын сан құбылтып өзгерту арқылы олардың ұлттық санасын маргиналды орыстық сана қалпына түсіріп мәңгүрттендіргені сияқты саяси ойынмен айналысып отыр. Қытайдан Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалаи орыстандырылды?» басқа жөргілікті үлттардың жазуын күшпен үштөрт рет алмастырып, жаңа буын жас ұрпақты ұлттық санасынан тайдырып, нигилистік космополиттік жолға бағыттауда. Ресей империясы өз қарауындағы түркі халықтарына жазу таңбасын өзгерту жағынан қандай саясат ұстанса, қытайлар да сондай саясат ұстанып, егіздің сыңарындай отаршылдық қалпын танытып келеді. Әрине, мұның бәрі де бодандықта ұстау саясатынан туындап жатқан кәнігі айла- шарғылар ғана. Өткен заман қойнауына көз салсақ, түрік халықтары рухани жағынан тоналып үш жақты қысымға түскен қасіретті де қатерлі жолдан өтіпті. Алдымен түрік халықтарының ата жазу таңбасын, яғни ойма жазуын арабтар істен шығарып, өздері алып келген араб жазуын күшпен таңыпты. Енді VIII—XX ғасырларда Ресей империясы түркі халық- тарының мың жылдан астам пайдаланып келген араб жазуын істен шығарып, орыстың жазу таңбасы кириллицаны қабылдатып үлгеріпті. Үшінші қыспақ енді қытайлар тарапынан жүргізіліп келеді. Олар да қол астындағы отарланған ұсақұлттарды, яғни ұйғыр, қазақ, өзбек, қырғыз т.б. қытайландыру мақсатында ассимиляцияға түсіріп, біртіндеп сіңіріп жіберу бағытын үстанып отырғаны жасырын сыр емес. Осы мақсат тұрғысынан ұсақ ұлттардың ғасырлар бойы қолданып келе жатқан ата жазуларын да қытайлар үш-төрт реттен ауыстырып үлгерді. Мақ сат - ұсақ ұлттардың жас буын жаңа ұрпағын халқының тарихи жадынан, ұлтты қ қалпы мен ділінен, өзек негізінен адастырып, өткенін ұмыттыру арқылы нигилистік танымдағы ұлттық рухы жағынан |