Т. Н. Ер ме ко ва, Ш. Л. Ерхожина, А. Е. Тоқбаева а р рр
жүктеу/скачать 9,57 Mb. Pdf көрінісі
|
| §8.
Ислам өркениеті және түркілер 1. Мә тін дерді тү сі ніп оқың дар. Тақырыбы ұқсас ғылыми және публи- цис тикалық стильдегі мәтіндердің тілдік құрылымы мен стилі жағы- нан айырмашылығын анықтаңдар. І Ис лам әле мін де VIII–XV ға сыр лар ара лы ғын да дү ние ге кел ген ғы лы ми жа ңа лық тар мен әде би ту ын ды лар әлем мә де ние ті мен өр ке ние ті нің да му ба ры сы на жа ңа ша қар қын мен ба ғыт бер ді. Со ның ішін де түр кі нің ұлы ға лым да ры мен ақын да ры ның ту ын ды ла ры ис лам өр ке ние ті не мол үлес қос- ты. Түр кі лер дің ис лам та ри хы на ара ла суы VIII ға сыр ая ғын да бас тала ды. Бұ дан кей ін гі ке зең де түр кі та ри хын ис лам та ри- хы нан бө ле-жа ра қа рас ты ру мүм кін емес. Ис лам та ри хын да Мұ хам мед Мұс та фа ның пай ғам бар лық ке зе ңін (610–632) ру ха ни би лік деп ата сақ, пай ғам бар дан кей ін гі сая си би лік тің төрт ке зе ңі бар. Бі рін ші ке зең – ис лам та ри хын да ғы ең ма ңыз ды ке зең. Мұ хам мед пай ғам бар қай тыс бол ған соң, са ха ба лар ке ңе- сін де мұ сыл ман дар дың тұң ғыш ха ли фа сы бо лып Әбу бә кір та ға йын дал ды. Екі жыл ха ли фат та ғын да отыр ды. Әбу- бә кір дің қа за сы нан кей ін екін ші ха ли фа Омар (634–644), үшін ші ха ли фа Ос ман (644–656), төр тін ші ха ли фа Әли (656–661) сай лан ды. Олар бар лы ғы жи ыр ма то ғыз жыл ис лам әле мін би ле ді. Атал ған төрт ха ли фа «Ра ше дин ха ли- фа лар» (ту ра шыл ха ли фа лар) атау мен ис лам та ри хын да та ныл ды. Екін ші ке зең Үмеийе әу ле ті би лік құр ған 660–750 жыл- дар ара лы ғын қам ти ды. Бұл ке зең ха ли фат әс ке рі нің түр кі да ла сы на қа дам ба суы мен ерек ше ле не ді. Құ тей бе ибн Мүс лім (669–715) Хо ра сан өл ке сі нің (Иран ның шы ғы сын да ғы об лыс) әкі мі бол ған соң, Араб ха ли фа ты түр кі да ла сы на еп теп ене бас та ды. Оның бұл бас та ма сы Хо ре зм нен бас тал ды. Құ тей бе ибн Мүс лім 712 жы лы би лік ке қар сы топ тар дың кө ме гі мен еш бір қи ын дық сыз Хо ре зм ді жау лап ал ды. Со дан соң Бұ ха ра, Са мар қан, Соғды, Шаш, Фер ға на және та ғы бас қа уә лаят тар- ды жау лап ал ды. Құ тей бе нің жо рық та ры же ңіс ті нә ти же- лер ге қол жет кіз ген соң, «Тұ ран», «Түр кі елі» ата лып кел ген жүктеу/скачать 9,57 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|