Тарихты оќыту єдістемесі пєнінен ж±мыс баѓдарламасы
Тарихи кеңістікпен уақыттағы, өткен практикалар жөніндегі құбылыстарды тудыру жолдары
жүктеу/скачать 2,08 Mb.
|
tarih oket odistem umkd
| 3.Тарихи кеңістікпен уақыттағы, өткен практикалар жөніндегі құбылыстарды тудыру жолдары. Ғылымда тарихи түсініктің үш түрі белгілі. Олар өткен кезең туралы түсініктер (материалдық, әлеуметгік-саяси, адамдардың тарихи-мәдени өмірі және т.б.); тарихи уақыт туралы (тарихи оқиғалар мен кұбылыстың ұзақтығы, бірізділігі); тарихи кеңістік туралы. (оқиғаның нақты әрекет ету орнына тәуелділігі). Бұл түсініктердің бірлігі оқушының тарихи танымына негіз қалайды.
Егер оқушы оқу материалын нақты түсінікке негіздемей игеретін болса, бұл оқытудағы вербализмге ("вербалис" (лат) – ауызша, ауыз екі) соқтырады. Сөз жүзінде оқыту кезінде тарихи деректср, жалаң баяндалып, оның маңызы, адамдардың тағдырына ықпалы назардан тыс қалып, оқушыны қызықтырмайды. Ұғым. Тарихи ұғым деректерді түсіндіру мен жүйелеуде, басқа ұғымдарды қорытуда аса қажет. Жетекші ұғымдардың мазмұнын нақтылап және кеңейту нәтижесі біртіндеп іске асқаны орьнды. Бір сабақтан келесі сабаққа өткенде ұғымдардың жаңа қыры ашылып, оның басқа ұғымдардан ерекшелігі, олармен байланысы айқыңдала түседі. Ұғамдар белгілі бір сабақтастықты сақтау арқылы игеріледі. Олар: көрнекі түсінік — бастапқы ұғымға; қарапайымнан – күрделіге көрнекі материалдың көмегін қажет ететін ұғымнан бірнеше ұғымдардың көмегімен қалыптасатын ұғымға ұласуы тиіс. Тарихи ұғым қалыптастыру тәсілдеріне тарихи картина мазмұнының бейнелеу, деректермен оқиғаны талдау, сюжетті, әңгімені оқушының практикалық әрекеті (сурет салу, макет, пластелин мен жұмыс) жатады.Мысалы, оқушылар бастауыш сыныптарда соқаның макетімен танысады.Оқушылар соқаның жер өңдеу құралы екендігін біледі.Мұғалім оларға соқаның сұлбалық суретін салуды ұсынады. Кейін оқушылардың соқадан өзге де еңбер құралыдары болатындығына көзі жетеді. Жас балаларға еңбек құралы деген ұғым өте ауыр, бұл ұғым орта сыныптарда кеңейте түседі. Сонымен оқушы түсініктен ұғымға дейін мынадай таным жолынан өтеді. Соқа –жер өңдейтін еңбек құралы. Тарихтың оқу пәні ретіндегі ерекшелігі сол, бұл пәннен оқушыларға білім бергенде мәнерлі сөздің рөлі орасан зор. Мұғалімнің әсерлі, қызғылықты әңгімесі оқушының өткеңдегінің жарқын бейнесін ойша көз алдына елестетуіне, оқу материалын айқын бейнелі түсінік қалыптасқанға дейінгі дәрежеде нақтылай түсуіне, сондай-ақ, тәрбиелеу міндетін шешу үшін аса қажетті болатын, оқушыға эмоциялық әсер етуді жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Материалдарды ауызша баяндау кезіңде мұғалім пікір алысудың және тарихи оқиғалардың өзара байланысын түсіңдірудің үлгісін көрсетіп береді. Материалдарды ауызша баяндау кезінде материалды нақтылай түсудің төмендегідей әдістері қолданылады: айқын эпизодтар келтірілетін суретті әңгіме (мысалы: сақтардың тұрмысы туралы); оқушыларға ойша өте ерте замаңдардағыны көз алдына келтіріп, соған «қатысушы ретінде сезіндіретін өткендегіге саяхат» түріндегіге әңгіме (мы-салы: тарихи - мәдени сәулет ескерткіштері жөніндегі әңгіме): тарихи оқиғалар мен құбылыстарды байланыстыру әдісі, бұл жағдайда типтік фактілер тарихи адамның тағдыры арқылы көрсетіледі (мысалы, XVIII ғасырдағы Кіші жүздің Ресейдің қол астына кіруі женіндегі документті ма-териалға кұрылған әңгіме); тарихи оқиғалар мен құбылыстарды драмалы әңгіме ретінде айтып беру әдісі, бұл жағдайда типтік фактілер бірнеше тарихи адамдардын немесе ойдан шығарылған адамдардың қақтығысуы арқылы беріледі (мысалы, XVIII ғасырдағы жоңғар шапқыншылығы кезіндегі қазақ батырларының ерлігін баяндау); әңгімеге қызықты детальдар мен тәптіштеп суреттеуді енгізу, бұл ба-яндалып отырған окиғалар мен құбылыстарды нақты етеді және оларды «жа-қындата» түседі (Моңғолдардың Отырарды жаулап алудағы айлакерлігі мен қатыгездігі жөніндегі фактілер). Бұл әдістердің тиімділігі - оқушының қиялдау мен сақтау кабілетіне күшті әсер етеді. Оқушылар айтылғанды есте жақсы сақтап қалады, тіпті біраз уақыт өткеннен кейінгі кезде де мұғалімнің әңгімесіне енгізілген типтік диалогтарды, өмірбаяндық мәліметтерді, кызықты детальдарды қайталап айтып бере алады. жүктеу/скачать 2,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|